Razem budujemy przyszłość, w której każda dziewczyna będzie bezpieczna, wykształcona i będzie mieć możliwość wyboru własnej drogi – niezależnie od pochodzenia, statusu społecznego i wyznania. Dziękujemy, że nas w tym wspierasz.
Gdy słońce wschodzi nad wybrzeżem Gopalpur w Odiszy we wschodnich Indiach, dziesiątki dzieci przygotowują się do szkoły. Niestety, dla wielu dziewcząt w tym regionie nadejście pierwszej miesiączki może oznaczać koniec edukacji. Wraz z nią pojawia się presja społeczna, by nastolatkę wydać za mąż.
Pomimo znacznego postępu w ostatnich dekadach to właśnie Indie prowadzą w rankingu krajów z największym odsetkiem dziecięcych panien młodych. Ich liczba stanowi tam jedną trzecią w skali świata. A udział ten jest równy łącznym udziałom 10 kolejnych krajów.
Na przyjęciu byli ludzie, którzy chcieli, abym została ich synową. Ale w tym czasie niewiele wiedziałam o małżeństwie ani o tym, czy jest dobre, czy złe. Wśród nich była osoba, która chciała mnie poślubić, przyniosła mi lehenga (tradycyjny indyjski strój). Miałam wtedy zaledwie 14 lat.
Silu, uczestniczka programu Advika, Indie.
Na całym świecie ponad 640 milionów żyjących dziś dziewcząt i kobiet zostało wydanych za mąż jako dzieci. Rocznie około 12 milionów dziewcząt zostaje dziecięcymi pannami młodymi przed ukończeniem 18. roku życia.
Dla ubogich społeczności małżeństwa dzieci są często postrzegane jako ucieczka od ubóstwa. Niosą jednak za sobą konsekwencje, które mocno odbijają się na życiu wydawanych za mąż dziewcząt. Wczesne ciąże, wykluczenie z edukacji i ograniczenie możliwości rozwoju – to tylko niektóre z nich. Nakładające się na siebie kryzysy, takie jak konflikty, niestabilność ekonomiczna i wstrząsy klimatyczne, sprawiają, że dziewczęta są jeszcze bardziej narażone.
Na szczęście skuteczne interwencje pomagają zmieniać społeczną narrację, świadomość i przekonania oraz położyć kres małżeństwom dzieci. Na przykład w 2019 r. władze Odiszy we współpracy z UNICEF uruchomiły pięcioletni Strategiczny Plan Działań mający na celu zakończenie małżeństw dzieci do 2030 r. Sercem tej inicjatywy jest Advika (tłum. „Jestem Wyjątkowa”), program, który pomaga nastolatkom poprzez edukację, szkolenia przywódcze i zaangażowanie społeczne. Program dotarł do tej pory do 2,5 miliona nastolatków i zakończył stosowanie praktyki wczesnych małżeństw w ponad 11 tysiącach wiosek. Tylko w 2022 roku zapobiegł też ok. 950 małżeństwom dzieci.
Dziecięce małżeństwa – jakie są perspektywy na ich zakończenie?
Programy takie jak Advika dowodzą, że małżeństwom dzieci można zapobiec. W ciągu ostatnich 25 lat poczyniono znaczne postępy w ograniczaniu małżeństw dzieci na świecie, zapobiegając aż 68 milionom z nich. Nadal pozostają one jednak smutną rzeczywistością dla zbyt wielu dziewcząt, a wyraźne różnice regionalne podkreślają potrzebę dostosowanych strategii:
- Azja Południowa jest na dobrej drodze do wyeliminowania małżeństw dzieci w ciągu 55 lat, ale wciąż odpowiada za prawie połowę (45%) dziecięcych żon na świecie — łącznie 290 milionów.
- W Afryce Subsaharyjskiej żyje 127 milionów dziecięcych panien młodych, co stanowi drugi co do wielkości udział na świecie (20%). Przy obecnym tempie na zakończenie tej praktyki potrzeba będzie w tym regionie jeszcze ponad 200 lat!
- Ameryka Łacińska i Karaiby do 2030 roku mogą zająć drugie miejsce na niechlubnym podium wśród regionów z najwyższym odsetkiem małżeństw dzieci na świecie.
- Na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej, a także w Europie Wschodniej i Azji Środkowej po latach stałej poprawy i zmian na lepsze nastąpiła stagnacja.
Te regionalne dysproporcje podkreślają pilną potrzebę zintensyfikowanych wysiłków i działań dostosowanych do lokalnych kontekstów. To jedyna szansa na dalsze postępy w walce o zakończenie małżeństw dzieci. Aby osiągnąć Cel Zrównoważonego Rozwoju 5.3 dotyczący zakończenia małżeństw dzieci do 2030 r., ich tempo musi wzrosnąć dwudziestokrotnie.
Co robić, aby skutecznie zapobiegać małżeństwom dzieci?
Niedawno opublikowany dokument UNFPA-UNICEF podkreśla trzy strategie, które okazały się szczególnie skuteczne:
- Zwiększanie niezależności ekonomicznej dziewcząt
Ubóstwo jest głównym motorem małżeństw dzieci. Szkolenia zawodowe, znajomość kwestii finansowych i zachęty pieniężne do nauki okazały się skuteczne w pomaganiu dziewczętom w rozwijaniu poczucia sprawczości i samodzielności ekonomicznej. To z kolei zmniejsza liczbę dziecięcych małżeństw zawieranych z potrzeby zapewnienia sobie bezpieczeństwa finansowego.
W Odiszy dziewczęta takie jak Shilo mogą zacząć myśleć o lepszej przyszłości. Sprzyjające kobietom rynki pracy, programy ochrony socjalnej, a także edukacja, działania na rzecz zdrowia oraz zapewnienie możliwości utrzymania i wsparcia finansowego, mogą przyczynić się do poprawy zdrowia i dobrego samopoczucia dziewcząt, budować w nich poczucie sprawczości i wzmacniać ich głos w podejmowaniu decyzji, które ich dotyczą, przełamując tym samym cykl ubóstwa i małżeństw dzieci.
- Edukacja i zwiekszanie umiejętności życiowych
Edukacja pozostaje jedną z najskuteczniejszych tarcz przeciwko małżeństwom dzieci. Badania wskazują, że ukończenie szkoły średniej może zmniejszyć liczbę małżeństw dzieci o dwie trzecie. Edukacja otwiera przed dziewczętami nowe możliwości, wzmacnia pewność siebie, przygotowuje dziewczęta do podejmowania świadomych wyborów i budowania wspierających sieci. Oprócz formalnej edukacji, dziewczęta zdobywają umiejętności życiowe, takie jak zarządzanie swoimi finansami czy znajomość technologii cyfrowych. To wszystko poszerza horyzonty i pokazuje nowe perspektywy, umożliwiając wyobrażenie sobie życia i przyszłości nieograniczającej się do małżeństwa.
- Skupienie uwagi na zdrowiu i prawach
Wiele młodych dziewcząt jest narażonych na wczesne małżeństwo z powodu braku zasobów i wsparcia w zakresie zdrowia seksualnego i znajomości swoich praw. Nierzadko do dziecięcych małżeństw prowadzą nieplanowane ciąże. Zapewniając kompleksową edukację seksualną i dostęp do przyjaznych nastolatkom usług zdrowotnych, możemy pomóc dziewczętom dokonywać bezpiecznych, świadomych i wiążących wyborów, które opóźniają wczesne małżeństwo oraz promują zdrowy rozwój. Możemy również zwiększyć świadomość dziewcząt na temat ich własnych praw, ułatwiając im przeciwstawianie się naciskom, które mogą prowadzić do małżeństw dzieci.
Tylko długofalowe działania i długoterminowe inwestycje będą skuteczne
Zajęcie się podstawowymi przyczynami małżeństw dzieci wymaga długoterminowych działań. Należy konsekwentnie kwestionować szkodliwe normy społeczne oraz promować równość płci. Reformy prawne, zmiany polityki i ukierunkowane wsparcie dla sektora ochrony zdrowia, edukacji i dzieci wzmocnią te wysiłki i stworzą środowiska, w których bardziej będzie się cenić dziewczęta, ich kompetencje i umiejętności niż ich stan cywilny.
