Testament cały czas sporządza tylko ok. 13% Polaków, mimo że obowiązujące w Polsce przepisy prawa dają wiele możliwości w zakresie jego rodzajów i każdy zainteresowany ma możliwość wyboru idealnego rozwiązania dla siebie. Z tego powodu warto zapoznać się z dostępnymi formami testamentów, a także dowiedzieć się, jakie warunki musi spełnić rozrządzenie, aby było ważne oraz co trzeba zrobić, aby zrealizować ostatnią wolę spadkodawcy.
Czym jest testament?
Testament, z punktu widzenia prawa, jest jednostronną czynnością prawną, w której testator osobiście i zachowując szczególną formę, dokonuje rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Można więc powiedzieć, że testament jest dokumentem, w którym spadkodawca umieszcza swoją ostatnią wolę i powołuje do spadku konkretne, wybrane przez siebie osoby i organizacje, jednocześnie modyfikując ustawowy krąg dziedziczenia.
Kto może sporządzić testament?
Sporządzić testament może osoba, która posiada zdolność testowania. Mowa tu o osobie fizycznej, która ukończyła 18 lat i nie jest ubezwłasnowolniona. W przypadku testamentu notarialnego ostatnią wolę podaje się w obecności notariusza, a w przypadku testamentu alograficznego (sporządzanego ustnie przed określonym urzędem) – w obecności urzędnika i świadków.
Testament – rodzaje
Testamenty występują zarówno w formach zwykłych jak i szczególnych. Wybór zależy od sytuacji spadkodawcy. Pierwsze mogą być zasadniczo sporządzone w każdym czasie. Testamenty szczególne zostały z kolei przewidziane jako rozwiązanie w konkretnych, przewidzianych prawem sytuacjach, na przykład gdy istnieje obawa rychłej śmierci lub zachowanie zwykłej formy nie jest możliwe.
Testamenty zwykłe
Testamenty zwykłe są najbardziej popularną formą rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Ustawodawca przewidział je jako odpowiednie w standardowych sytuacjach, gdy nie zachodzą nagłe i nieprzewidziane zdarzenia. Wybór konkretnej formy zależy od indywidualnych preferencji spadkodawcy. Każda z form jest sobie równa i wywiera takie same skutki.
Testament własnoręczny (holograficzny)
Testament bez notariusza jest jak najbardziej dopuszczalny. Aby go sporządzić, należy spisać własnoręcznie swoją wolę co do losów majątku, a także podpisać dokument i opatrzyć go datą. Majątek dzieli się procentowo, jeśli ktoś chce zapisać konkretne składniki majątku konkretnym osobom lub organizacjom, musi to zrobić u notariusza. Nie istnieje możliwość wydrukowania treści rozrządzenia. Jak długo ważny jest testament własnoręczny? Nie ma w tym zakresie ograniczenia. Testament holograficzny (własnoręczny) będzie ważny tak długo, aż spadkodawca go nie odwoła.
Testament notarialny
Testament notarialny to rozrządzenie, które jest sporządzane w formie aktu notarialnego. Z tytułu sporządzenia ostatniej woli w ten sposób konieczne jest uiszczenie opłaty. Powszechnie wskazuje się jednak, że wizyta w kancelarii notarialnej zwiększa pewność ostatniej woli, co dla niektórych może być zaletą. Dodatkowo w celu dokonania zapisu windykacyjnego konieczne jest skorzystanie z formy aktu notarialnego.
Testament allograficzny (urzędowy)
Testament allograficzny jest zdecydowanie mniej popularną formą testamentu zwykłego. Nie jest chętnie wykorzystywany głównie ze względu na konieczność obecności dwóch świadków i spisania ostatniej woli w obecności wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Z testamentu sporządzany jest protokół, który odczytuje się w obecności świadków i zarówno testator, jak i świadkowie oraz osoba, w stosunku do której wola została oświadczona podpisują dokument. Dodatkowo z tej formy nie mogą skorzystać osoby głuche lub nieme.
Testamenty szczególne
Testament szczególny można sporządzić jedynie w ściśle określonych przypadkach, na przykład gdy istnieje obawa rychłej śmierci. Ta forma rozrządzenia ma zapewnić szansę wyrażenia woli co do losów majątku w nagłych i nieprzewidzianych sytuacjach.
Testament ustny
Testament ustny sporządza się w obecności trzech świadków. Taką formę można wybrać, jeśli istnieje obawa rychłej śmierci lub zachodzą szczególne okoliczności, ze względu na które zachowanie zwykłej formy jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Testament ustny musi być spisany przed upływem roku od jego złożenia bądź ewentualnie potwierdzony przez zeznania przed sądem.
Testament podróżny
Testament podróżny można sporządzić podczas podróży statkiem morskim lub powietrznym. Oświadczenie składa się przed dowódcą statku lub jego zastępcą. Niezbędna jest obecność dwóch świadków. Testament jest spisywany, podpisywany i opatrywany datą.
Testament wojskowy
Testament wojskowy mogą z kolei sporządzić jedynie żołnierze Sił Zbrojnych bądź osoby powiązane. W tym przypadku wybiera się dodatkowo konkretny typ ostatniej woli w ramach testamentu wojskowego.
Który testament wybrać?
Wybór konkretnego rodzaju testamentu powinien być uzależniony od indywidualnych czynników, dlatego trudno jest wskazać, który testament najlepiej wybrać. Każda z form ma swoich zwolenników. Można jednak wskazać, że jeśli spadkodawca nie czuje się pewnie w zakresie samodzielnego sporządzenia ostatniej woli, to udanie się do notariusza nie będzie złym rozwiązaniem, ponieważ zapewni pomoc profesjonalisty i zmniejszy ryzyko nieważności testamentu. Testament własnoręczny jest jednak tańszy i można w każdej chwili go sporządzić i zmienić jego treść. Zapoznanie się z przepisami kodeksu cywilnego dotyczącymi testamentu (art. 941 k.c.-art. 958 k.c.) pomoże w zrozumieniu głównych zasad, które rządzą tą formą ostatniej woli. Jednocześnie istnieje sytuacja, w której wybór formy testamentu notarialnego będzie jedynym możliwym rozwiązaniem. Mowa tu o woli sporządzenia zapisu windykacyjnego.
Kiedy testament jest ważny?
Testament, niezależnie od rodzaju, musi posiadać wszystkie cechy wymagane przez przepisy prawa. Oprócz tych już wyżej wskazanych niezbędne jest, aby testator miał pełną zdolność do czynności prawnych i był świadomy swojego postępowania (na przykład nie cierpiał na zaniki pamięci). Nieważne są testamenty wspólne, niedopuszczalne jest również sporządzenie testamentu przez pełnomocnika.
Zmiana lub odwołanie testamentu
Zmiany lub odwołania testamentu można dokonać w każdym czasie. Należy jedynie j potwierdzić swoją wolę w tym zakresie, pisząc „Ja (imię i nazwisko) odwołuję mój poprzedni testament, który sporządziłem dnia…”.
Gdzie przechowywać testament?
Testament można przechowywać w domu. Warto przekazać go spadkobiorcom. Dla większego zabezpieczenia popularne jest również pozostawienie oryginału ostatniej woli u notariusza i jej zarejestrowanie w Notarialnym Rejestrze Testamentów.
Czym jest Notarialny Rejestr Testamentów?
Notarialny Rejestr Testamentów to urzędowa baza, do której dostęp mają notariusze. Na jej podstawie można ustalić, czy zmarły pozostawił testament, a jeśli tak, to gdzie się on znajduje.
Co należy zrobić z testamentem po śmierci spadkodawcy?
Po śmierci spadkodawcy wszystkie znane testamenty należy ujawnić. W przypadku wniesienia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku najlepiej złożyć ostatnią wolę w sądzie. W razie braku sporu możliwe jest również udanie się do notariusza.
Jak przebiega otwarcie i ogłoszenie testamentu?
Otwarcie i ogłoszenie testamentu może mieć miejsce w sądzie albo u notariusza. Przy czynności nie muszą być obecni wszyscy potencjalni spadkobiercy. Otwarcie i ogłoszenie testamentu odbywa się niezależnie od woli osób trzecich. Jedynym warunkiem dokonania tych czynności jest istnienie dowodu śmierci spadkodawcy.
