UNICEF Polska – pomagamy dzieciom

Możliwość mówienia bliskimi o tym, co leży nam na sercu, jest pierwszym krokiem do dobrego zdrowia psychicznego. Czasami jednak rozmowa z rodzicami o uczuciach i potrzebach bywa trudna. W ramach współpracy grupy młodych ludzi z UNICEF i pediatrą Hiną Talib powstał przewodnik dla rodziców i nastolatków, który ma na celu ułatwienie międzypokoleniowych rozmów na temat zdrowia psychicznego.

Oto kilka pomysłów, które możesz dać rodzicom lub opiekunom, aby było łatwiej mówić o tym, co leży ci na sercu.

Co mówią rodzice:

• „Za moich czasów nigdy...”
• „Nie myśl o tym za dużo...”
• „Za bardzo się martwisz.”
• „To nic wielkiego! Przecież masz wszystko.”

Zamiast tego rodzic może powiedzieć:

• „Moja sytuacja nie była najlepsza, ale tobie nie musi być tak trudno”.
• „Co sprawia, że tak się czujesz?” 
• „Rozumiem, dlaczego może to być dla ciebie trudne...”
• „Jak mogę ci pomóc?”
   

1. Sprawdzajcie, jak się mam
Rodzice powinni dawać nam znać, że zależy im na naszym zdrowiu psychicznym. W większości przypadków młodzi ludzie ukrywają swoje prawdziwe uczucia przed rodzicami, ale ważne jest, aby się nimi zainteresować. Nie oznacza to, że rodzice muszą znać każdy szczegół naszego życia (w końcu każdy potrzebuje trochę prywatności), ale muszą wiedzieć, czy z ich dzieckiem jest wszystko w porządku. 

Za każdym razem, gdy mówimy komuś o naszych sprawach, dostajemy cały zestaw porad na temat tego, co powinniśmy czy możemy zrobić. Czasami chcemy po prostu być wysłuchani, gdy wyrzucamy z siebie wszystko, co nas trapi.

Manvi, 18 lat, Indie

2. Wspólnie możemy budować zdrowe relacje
Rodzicu, bądź osobą, której mogę zaufać. Bądź dobrym słuchaczem. Stań się bezpieczną przestrzenią, w której mogę na Tobie polegać. Spróbuj zrozumieć mnie i mój sposób myślenia. Utrzymuj przyjazne relacje, żebym mógł się otworzyć i podzielić swoimi problemami. Zauważ mnie. Postaraj się zrozumieć czy mam problemy ze zdrowiem psychicznym. Jeśli tak podejrzewasz, zapytaj mnie o to w delikatny i troskliwy sposób. Sprawdź, czy potrzebuję pomocy.

Sprawdź, jak sobie radzę i upewnij się, że wiem, że mówisz poważnie. Na przykład zapytaj: „Jak się dzisiaj czujesz? Czy wszystko w porządku?”

Są takie chwile, kiedy uczucia trudno opisać słowami. Nie jest łatwo przyznać się komuś do problemów ze zdrowiem psychicznym, nawet jeśli są to rodzice.

Taieba, 16 lat, Bangladesz

3. Posłuchaj mnie i postaraj się zrozumieć 
Rodzice powinni wiedzieć, że mamy własny punkt widzenia i własną osobowość. Czasami rodzice nie traktują problemów nastolatków poważnie, ale powinni starać się okazać empatię.

Wysłuchaj całej historii bez przerywania i spróbuj słuchać z mojego punktu widzenia. Spróbuj zrozumieć, przez co przechodzę. Z perspektywy rodzica niektóre rzeczy mogą nie wydawać się bolesne, ale problemy, które dla ciebie wydają się normalne, dla mnie mogą być dziwne i nowe. 

Pamiętaj też, że nie zawsze oczekuję od Ciebie udzielania porad. Czasami chcę po prostu, abyś  wysłuchał, gdy mówię o rzeczach, które mnie niepokoją. 

Rodzicu, czasami możesz nie widzieć sedna sprawy!

Myślisz, że mówię:

Jestem po prostu leniwy!
Chcę tylko uwagi!
Uważam, że szkoła nie jest ważna i rzucam ją. 

Co próbuję wyrazić:

Czuję się zbyt smutny lub zmartwiony, żeby cokolwiek robić. 
Nie czuję się dobrze.
Muszę zrobić sobie przerwę. Potrzebuję pomocy.

Czy kiedykolwiek czułeś się w ten sposób?

Postawienie się w sytuacji drugiej osoby pomaga w jej zrozumieniu. Jako rodzic lub opiekun postaraj się zrozumieć, co czują nastolatki. W końcu dorośli kiedyś też nimi byli.

1. Czuję, że będą mnie osądzać, jeśli będę mówić o moim zdrowiu psychicznym
Każdy, w tym rodzic, zna to uczucie, gdy nie chcemy się otwierać ani dzielić przemyśleniami, opiniami lub doświadczeniami z kimś innym. Rodzice powinni uważać na to, jak reagują na rzeczy, które mówią lub robią ich nastoletnie dzieci. Powinni także starać się stworzyć otwarte i bezpieczne środowisko wolne od wszelkich uprzedzeń.

2. Nie chcieli mnie słuchać ani próbować zrozumieć. Ich stosunek do mnie zmienił się
Nastolatki przechodzą przez wiele trudności: zmiany fizyczne związane z dojrzewaniem, obciążenie pracą w szkole, rosnąca presja bycia akceptowanym społecznie. To wszystko to sporo dla rozwijającego się umysłu i ciała. Mają pytania i swoje zdanie. Chcą mówić o dużych i małych rzeczach. I potrzebują kogoś, kto ich wysłucha tak, jakby to wszystko miało znaczenie. Dla nich ma. Choć czasy się zmieniły, wszyscy byliśmy kiedyś nastolatkami. Jeśli jesteś rodzicem, zadaj sobie pytanie: „Jak chciałbyś być wtedy wysłuchany i zrozumiany?”.

3. Dalej wypytują lub wyolbrzymiają sprawy
„Dlaczego robisz z igły widły?”. Na przestrzeni naszego życia albo zadawaliśmy to pytanie, albo myśleliśmy o jego zadaniu, bądź zostało nam ono zadane. Rodzice, weźcie głęboki oddech, zanim następnym razem będziecie chcieli w ten sposób powiedzieć. Możecie urazić delikatną osobowość, co może uniemożliwić dziecku otworzenie się przed wami w przyszłości.

4. Czasami naprawdę nie wiem, jak wyrazić siebie
Czasami problem nie leży po waszej stronie, tylko po naszej, jako nastolatków. Staramy się odkryć samych siebie. Pojawia się również pytanie, w jaki sposób wyrazić to co chcemy wyrazić? Jak skutecznie się komunikować? Jak najlepiej zostanę wysłuchany? Takie myśli, jak i wiele innych, nieustannie krążą w głowie nastolatka. I jest to całkowicie normalne. Żeby było łatwiej, rodzice mogą spróbować stworzyć bezpieczne i otwarte środowisko, w którym możemy swobodnie wyrażać siebie, gdy w końcu znajdziemy na to sposób i będziemy na to gotowi.

Mogę wydawać się leniwy, zły lub zagubiony, ale właśnie wtedy najbardziej was potrzebuję. Wiem, że czasami nie wiecie, co powiedzieć lub zrobić, ale musicie mnie wysłuchać i dać mi znać, że mogę z wami porozmawiać.

Artjola, 22 lata, Kosowo

Wskazówki dla nastolatków – jak rozmawiać z rodzicami?

Istnieją sposoby, dzięki którym otworzenie się przed rodzicami może być  prostsze:

1. Zastanów się dobrze nad tym, co chcesz im powiedzieć
Ułóż swoje myśli. Jeśli czujesz się przytłoczony, nie musisz omawiać wszystkiego na raz. Samo podzielenie się tym, co czujesz, to świetny pierwszy krok, po czym możesz kontynuować rozmowę przez kilka następnych dni lub tygodni, gdy bardziej się otworzysz.

2. Wybierz odpowiedni czas i sposób komunikacji
Wybierz właściwy czas, w którym rodzice mogą swobodnie porozmawiać lub zacznij od powiedzenia im, że chcesz porozmawiać z nimi o czymś ważnym. 

Możesz wahać się, czy powiedzieć rodzicom o problemach emocjonalnych lub związanych ze zdrowiem psychicznym, obawiając się, że nie potraktują cię poważnie. To zrozumiałe - wyrażanie swoich uczuć może być trudne, ale nie jest niemożliwe.

Musharrafah, 20 lat, Indie

3. Bądź szczery i otwarty
Jeśli zdecydowałeś się mówić, mów sercem. Możesz wahać się, czy powiedzieć rodzicom o problemach emocjonalnych lub związanych ze zdrowiem psychicznym, obawiając się, że nie potraktują cię poważnie lub że rozmowa wprawi cię w zażenowanie. To zrozumiałe, ale pamiętaj, że w większości przypadków rodzice chcą po prostu jak najlepiej dla swoich dzieci.

4. Bądź cierpliwy i nie zniechęcaj się
Rodzice mogą mieć do ciebie wiele pytań. Mogą chcieć wiedzieć, od jak dawna sytuacja tak wygląda lub co mogą zrobić, żeby ci pomóc. Bądź na to przygotowany i daj im znać, jeśli czujesz się przytłoczony i musisz zrobić sobie przerwę. Nie bój się zasięgnąć pomocy psychologicznej. Poproś rodziców o pomoc w umówieniu wizyty u lekarza. Możesz także ich poprosić, żeby towarzyszyli ci podczas wizyty u terapeuty.

Dr Hina Talib jest certyfikowanym pediatrą i specjalistą medycyny młodzieżowej w Szpitalu Dziecięcym Montefiore w Nowym Jorku. Jest także pisarką i twórczynią mediów dla nastolatków, pracującą z twórcami nad podcastami, programami i innymi mediami skierowanymi do młodzieży. Dr Talib występuje w obronie zdrowia młodych ludzi i prowadzi popularną społeczność na Instagramie @teenhealthdoc, gdzie można znaleźć jej aktualne porady i historie.