Kryzys klimatyczny zmienia życie dzieci i niesie kolejne zagrożenia

Ten tekst przeczytasz w 8 minut.

Coraz więcej danych pokazuje negatywny wpływ kryzysu klimatycznego na dzieci. Najmłodszym zagrażają ekstremalne upały, susze, pożary, powodzie i burze, zanieczyszczenie powietrza i zmiany ekosystemu. Następstwa tych zagrożeń odbierają zdrowie i szanse na prawidłowy rozwój milionom dzieci.

Kryzys klimatyczny zmienia życie dzieci i niesie kolejne zagrożenia

© UNICEF/Vlad Sokhin

Dane pokazują, że negatywnych konsekwencji zmiany klimatu doświadczamy także w Polsce, np. w postaci częstszych fal upałów. Mimo że średni czas trwania jednej takiej fali nie zmienił się w naszym kraju od lat 60. i wynosi około 4 dni, obecnie jest ich prawie trzy razy więcej niż 60 lat temu. Ponad 6,7 mln dzieci w Polsce mieszka na obszarach, na których częstotliwość występowania tych zjawisk podwoiła się w porównaniu z okresem sprzed 60 lat, a co piąte dziecko (1,5 mln) żyje w regionach doświadczających ich trzykrotnie więcej niż ich dziadkowie w czasach swojego dzieciństwa.

Dowody negatywnego wpływu zmian klimatu na zdrowie i dobrostan najmłodszych zbiera raport UNICEF A Threat to Progress: Confronting the Effects of Climate Change on Child Health and Well-being. Przedstawia także zestaw podstawowych zaleceń dotyczących podejmowanych działań.

Zmiana klimatu zmienia dzieci. Wpływa na niemal każdy aspekt zdrowia i dobrostanu
dzieci, od okresu prenatalnego po okres dojrzewania.

Raport UNICEF podkreśla związek między kluczowymi zagrożeniami klimatycznymi, takimi jak ekstremalne upały, susze, pożary, powodzie i burze, zanieczyszczenie powietrza i zmiany ekosystemu, a ich następstwami, takimi jak niedobór wody, brak bezpieczeństwa żywnościowego i przesiedlenia oraz czynnikami podnoszącymi podatność na nie, w tym statusem społeczno-ekonomicznym i położeniem geograficznym, mającymi niekorzystny wpływ na zachorowalność i śmiertelność wśród dzieci.

Zmiana klimatu zmienia dzieci

© UNICEF/Vlad Sokhin

Lata postępu są zagrożone

Ostatnie dziesięciolecia przyniosły znaczący postęp w zakresie zdrowia dzieci. Liczba zgonów poniżej 5. roku życia spadła między rokiem 1990 a 2022 z 93 do 37 na 1000 żywych urodzeń. Zmiana klimatu stanowi zagrożenie dla takiego postępu, a przede wszystkim dla zdrowia i dobrostanu dzieci i ciężarnych matek. Wśród negatywnych skutków jej wpływu wymienia się:

  1. Powikłania ciąży i niekorzystne następstwa związane z porodem, przede wszystkim przedwczesny poród, niska waga urodzeniowa i urodzenie martwego dziecka.
  2. Niedożywienie dzieci w tym zahamowanie wzrostu, zaburzenie przyrostu masy ciała i niedobory mikroelementów.
  3. Śmiertelne choroby zakaźne takie jak malaria i gorączka denga, które nasilają się wraz ze zmianą klimatu i zwiększają swój zasięg geograficzny.
  4. Choroby niezakaźne takie jak choroby związane z wysokimi temperaturami, astma, przewlekłe choroby metaboliczne i sercowo-naczyniowe.
  5. Wpływ na rozwój neurologiczny i zdrowie psychiczne, w tym deficyty rozwojowe, zaburzenia funkcji poznawczych i depresja.
  6. Wpływ na dobrostan, w tym utrata zdolności uczenia się, przemoc, nadużycia i wykorzystywanie.
  7. Urazy wynikające z narażenia na ekstremalne zagrożenia, w tym utonięcia i oparzenia.
Zmiany w ekosystemie również należą do zagrożeń związanych z klimatem.

© UNICEF/Vlad Sokhin

Dzieci są wyjątkowo bezbronne wobec skutków zmiany klimatu i stoją w obliczu innych wyzwań zdrowotnych niż dorośli.

Zagrożenia związane z klimatem, które stanowią największe obciążenie dla dzieci, to:

  • powodzie i burze
  • susze
  • ekstremalne upały
  • pożary
  • zanieczyszczenie powietrza
  • zmiany ekosystemu

Wpływ zagrożeń związanych z klimatem na życie dzieci

Poważne i powtarzające się powodzie wpływają na niedożywienie, głównie w postaci zahamowania wzrostu, zaburzenia przyrostu masy ciała i niedowagi u dzieci poniżej 5. r. ż. w krajach o niskim i średnim dochodzie. Sprzyjają także rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, takich jak malaria i cholera. Liczne badania wskazują na wpływ suszy i braku bezpieczeństwa żywnościowego na niską masę urodzeniową dzieci, ich niedożywienie i długotrwałe skutki zdrowotne. Badanie przeprowadzone w Afryce Subsaharyjskiej wykazało, że kobiety, które same w dzieciństwie doświadczyły suszy, częściej rodziły dzieci o niskiej masie urodzeniowej.

Ekstremalne temperatury mają wpływ na ryzyko urodzenia martwego dziecka i przedwczesnego porodu

© UNICEF/Pham Ha Duy Linh

Ekstremalne temperatury mają wpływ na ryzyko urodzenia martwego dziecka i przedwczesnego porodu, ktore rośnie o 5% na każdy 1°C przyrostu temperatury. Z kolei każdy powodowany przez pożary wzrost stężenia pyłu PM2,5 o 1 mcg/m3 jest związany z 2,3% wzrostem ryzyka śmiertelności dzieci. Jednostkowe narażenie na większe pożary prowadziło do zwiększonej toksyczności. Zanieczyszczenie powietrza jest związane ze zwiększonym ryzykiem śmierci niemowląt i niekorzystnym przebiegiem porodu, przy czym około 2 mln przedwczesnych porodów rocznie przypisuje się narażeniu na pył zawieszony. Zmiany w ekosystemie również należą do zagrożeń związanych z klimatem. WHO udokumentowała 10-krotny wzrost liczby zgłoszonych przypadków zachorowań na gorączkę denga na całym świecie - z 500 tys. do 5,2 mln. Badania wykazały, że największa liczba przypadków występuje u dzieci i młodzieży, które są również bardziej podatne na wystąpienie poważnych objawów.

Dzieci są wyjątkowo bezbronne wobec skutków zmiany klimatu i stoją w obliczu innych wyzwań zdrowotnych niż dorośli.

© UNICEF/David Hogsholt

Wpływ zagrożeń związanych z klimatem na zdrowie dzieci jest zwielokrotniony przez to, jak wpływają one na bezpieczeństwo żywnościowe, dostęp do wody i jej zanieczyszczenie, niszczenie infrastruktury, a także zakłócenia w dostępie do usług i przyczynianie się do przesiedlania ludności. Ponadto dotkliwość tych skutków jest uwarunkowana poprzez nierówności, z którymi borykają się dzieci i które wiążą się z ich statusem społeczno-ekonomicznym, płcią, miejscem zamieszkania, stanem zdrowia i ogólną sytuacją w kraju.

Świat znajduje się na rozdrożu, a ciężko wypracowane w ciągu ostatnich dziesięcioleci postępy w kwestiach przetrwania i dobrostanu matek, noworodków i dzieci zostały wystawione na ryzyko. Jeśli wysiłki na rzecz łagodzenia skutków zmiany klimatu nie zostaną przyspieszone, a starania adaptacyjne pilnie zwiększone, obecne i przyszłe pokolenia dzieci będą nadal ponosić ich ciężar, ponieważ zmiana klimatu wpływa na ich przetrwanie oraz zdrowie i dobrostan przez całe życie.

Każde dziecko ma prawo do czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska

© UNICEF/Alecio Cezar

Wezwanie do działania

Każde dziecko ma prawo do czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska. UNICEF wzywa wszystkich interesariuszy, w tym rządy państw i przedstawicieli sektora prywatnego do konkretnych działań:

  1. Redukcji emisji w celu osiągnięcia progu 1,5°C, przy jednoczesnym zapewnieniu dbałości o najlepszy interes dziecka i nadaniu priorytetu działaniom zmierzającym do mitygacji skutków zmiany klimatu.
    1. Pilnego podjęcia przez kraje o wysokim dochodzie ambitnych działań w celu zmniejszenia emisji i zapewnienia innym państwom wsparcia w ich transformacji energetycznej. Zapewnienia powszechnego dostępu do nowoczesnych paliw i technologii do przygotowywania posiłków w celu zmniejszenia emisji i liczby zgonów dzieci związanych z zanieczyszczeniem powietrza w gospodarstwach domowych oraz wspierania przejścia na zrównoważoną energię w sektorach, dostarczających podstawowe usługi dla dzieci.
    2. Rozszerzenie edukacji klimatycznej, zielonej infrastruktury i zintegrowanie technologii związanych z usuwaniem śladu węglowego ze strategiami detoksykacji.
  2. Ochrony dzieci przed skutkami zmiany klimatu poprzez zapewnienie, że polityki i zobowiązania klimatyczne, takie jak ustalone na szczeblu krajowym Nationally Determined Contributions (NDC), Krajowe Plany Adaptacyjne oraz branżowe plany w zakresie zdrowia, spełniają potrzeby dzieci narażonych na zagrożenia klimatyczne.
    1. Opiekunowie powinni otrzymywać informacje i nabywać umiejętności dotyczące ochrony dzieci, a rządy powinny inwestować w systemy wczesnego ostrzegania i alarmowania o wielu zagrożeniach, kampanie informowania o ryzyku i zwiększanie zasobów ochrony zdrowia.
    2. Wzmocnienia podstawowej opieki zdrowotnej odpornej na zmianę klimatu w celu zapewnienia ciągłości podstawowych usług zdrowotnych i żywieniowych dla matek, noworodków, dzieci i młodzieży.
    3. Zabezpieczenie dostępu do żywności i wody przy jednoczesnym tworzeniu odpornej na zmianę klimatu infrastruktury wodnej i sanitarnej, wdrażaniu strategii ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych, poprawianiu zasięgu oraz jakości działań humanitarnych i reagowania na epidemie, a równolegle promowaniu inicjatywy „Jedno zdrowie” w celu holistycznej ochrony zdrowia dzieci przed zagrożeniami związanymi ze zmianą klimatu, wszechobecnym zanieczyszczeniem i utratą różnorodności biologicznej.
    4. Priorytetowego wdrażania wrażliwych na potrzeby dzieci i odpornych środków ochrony socjalnej w celu zidentyfikowania osób najbardziej narażonych i zwiększenia ich odporności.
  3. Priorytetowego traktowania zdrowia i dobrostanu dzieci w polityce klimatycznej, inwestycjach i działaniach.
    1. Działania na rzecz klimatu muszą koncentrować się na jego wpływie na zdrowie i dobrostan dzieci, zapewniając wdrożenie ukierunkowanych strategii mających na celu ochronę zdrowia, bezpieczeństwa i przyszłości dzieci.
    2. Konieczne jest podejmowanie konkretnych działań i inwestycji w celu pozyskiwania lokalnych danych i uzupełniania badań w tym obszarze, nadawania priorytetu ocenie wpływu podatności na zagrożenia dla dzieci i wspierania wielostronnej współpracy w celu wypełnienia luk w wiedzy na temat zdrowia środowiskowego dzieci, przy aktywnym udziale dzieci i młodzieży.
Każde dziecko ma prawo do czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska.

© UNICEF/Karel Prinsloo

Żródło: 

A Threat to Progress: Confronting the Effects of Climate Change on Child Health and Well-Being. UNICEF, New York, July 2024. 

Kryzys klimatyczny zmienia życie dzieci i niesie kolejne zagrożenia

© UNICEF/Vlad Sokhin

Zobacz również

Jak UNICEF wykorzystuje drony, aby pomagać dzieciom?

Jak UNICEF wykorzystuje drony, aby pomagać dzieciom?

W UNICEF od 2016 roku wykorzystujemy drony, które umożliwiają nam dostarczanie niezbędnych produktów zdrowotnych, takich jak szczepionki, leki czy próbki diagnostyczne, do odległych obszarów, w tym wysp czy regionów górskich.

Więcej
Eskalacja przemocy seksualnej w Sudanie

Eskalacja przemocy seksualnej w Sudanie

Od 2 lat w Sudanie trwa brutalny, ogólnokrajowy konflikt zbrojny. Dzieci są ofiarami przemocy – w tym gwałtów i napaści na tle seksualnym. Od początku 2024 roku odnotowano 221 gwałtów na niepełnoletnich.

Więcej
Sprawdzamy, jak realizowane są zalecenia Komitetu Praw Dziecka ONZ dla Polski

Sprawdzamy, jak realizowane są zalecenia Komitetu Praw Dziecka ONZ dla Polski

Przeciwdziałanie przemocy wobec dzieci, kwestia pieczy zastępczej i sytuacja dzieci z doświadczeniem uchodźczym – to główne zagadnienia z raportu zaprezentowanego podczas spotkania sejmowej Komisji ds. Dzieci i Młodzieży w Sejmie RP. 

Więcej