UNICEF Polska – pomagamy dzieciom

Coraz więcej danych pokazuje negatywny wpływ kryzysu klimatycznego na dzieci. Najmłodszym zagrażają ekstremalne upały, susze, pożary, powodzie i burze, zanieczyszczenie powietrza i zmiany ekosystemu. Następstwa tych zagrożeń odbierają zdrowie i szanse na prawidłowy rozwój milionom dzieci.

Dane pokazują, że negatywnych konsekwencji zmiany klimatu doświadczamy także w Polsce, np. w postaci częstszych fal upałów. Mimo że średni czas trwania jednej takiej fali nie zmienił się w naszym kraju od lat 60. i wynosi około 4 dni, obecnie jest ich prawie trzy razy więcej niż 60 lat temu. Ponad 6,7 mln dzieci w Polsce mieszka na obszarach, na których częstotliwość występowania tych zjawisk podwoiła się w porównaniu z okresem sprzed 60 lat, a co piąte dziecko (1,5 mln) żyje w regionach doświadczających ich trzykrotnie więcej niż ich dziadkowie w czasach swojego dzieciństwa.

Dowody negatywnego wpływu zmian klimatu na zdrowie i dobrostan najmłodszych zbiera raport UNICEF A Threat to Progress: Confronting the Effects of Climate Change on Child Health and Well-being. Przedstawia także zestaw podstawowych zaleceń dotyczących podejmowanych działań.

Zmiana klimatu zmienia dzieci. Wpływa na niemal każdy aspekt zdrowia i dobrostanu
dzieci, od okresu prenatalnego po okres dojrzewania.

Raport UNICEF podkreśla związek między kluczowymi zagrożeniami klimatycznymi, takimi jak ekstremalne upały, susze, pożary, powodzie i burze, zanieczyszczenie powietrza i zmiany ekosystemu, a ich następstwami, takimi jak niedobór wody, brak bezpieczeństwa żywnościowego i przesiedlenia oraz czynnikami podnoszącymi podatność na nie, w tym statusem społeczno-ekonomicznym i położeniem geograficznym, mającymi niekorzystny wpływ na zachorowalność i śmiertelność wśród dzieci.

Lata postępu są zagrożone

Ostatnie dziesięciolecia przyniosły znaczący postęp w zakresie zdrowia dzieci. Liczba zgonów poniżej 5. roku życia spadła między rokiem 1990 a 2022 z 93 do 37 na 1000 żywych urodzeń. Zmiana klimatu stanowi zagrożenie dla takiego postępu, a przede wszystkim dla zdrowia i dobrostanu dzieci i ciężarnych matek. Wśród negatywnych skutków jej wpływu wymienia się:

1. Powikłania ciąży i niekorzystne następstwa związane z porodem, przede wszystkim przedwczesny poród, niska waga urodzeniowa i urodzenie martwego dziecka.
2. Niedożywienie dzieci w tym zahamowanie wzrostu, zaburzenie przyrostu masy ciała i niedobory mikroelementów.
3. Śmiertelne choroby zakaźne takie jak malaria i gorączka denga, które nasilają się wraz ze zmianą klimatu i zwiększają swój zasięg geograficzny.
4. Choroby niezakaźne takie jak choroby związane z wysokimi temperaturami, astma, przewlekłe choroby metaboliczne i sercowo-naczyniowe.
5. Wpływ na rozwój neurologiczny i zdrowie psychiczne, w tym deficyty rozwojowe, zaburzenia funkcji poznawczych i depresja.
6. Wpływ na dobrostan, w tym utrata zdolności uczenia się, przemoc, nadużycia i wykorzystywanie.
7. Urazy wynikające z narażenia na ekstremalne zagrożenia, w tym utonięcia i oparzenia.

Dzieci są wyjątkowo bezbronne wobec skutków zmiany klimatu i stoją w obliczu innych wyzwań zdrowotnych niż dorośli.

Zagrożenia związane z klimatem, które stanowią największe obciążenie dla dzieci, to:

• powodzie i burze
• susze
• ekstremalne upały
• pożary
• zanieczyszczenie powietrza
• zmiany ekosystemu

Wpływ zagrożeń związanych z klimatem na życie dzieci

Poważne i powtarzające się powodzie wpływają na niedożywienie, głównie w postaci zahamowania wzrostu, zaburzenia przyrostu masy ciała i niedowagi u dzieci poniżej 5. r. ż. w krajach o niskim i średnim dochodzie. Sprzyjają także rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych, takich jak malaria i cholera. Liczne badania wskazują na wpływ suszy i braku bezpieczeństwa żywnościowego na niską masę urodzeniową dzieci, ich niedożywienie i długotrwałe skutki zdrowotne. Badanie przeprowadzone w Afryce Subsaharyjskiej wykazało, że kobiety, które same w dzieciństwie doświadczyły suszy, częściej rodziły dzieci o niskiej masie urodzeniowej.

Ekstremalne temperatury mają wpływ na ryzyko urodzenia martwego dziecka i przedwczesnego porodu, ktore rośnie o 5% na każdy 1°C przyrostu temperatury. Z kolei każdy powodowany przez pożary wzrost stężenia pyłu PM2,5 o 1 mcg/m3 jest związany z 2,3% wzrostem ryzyka śmiertelności dzieci. Jednostkowe narażenie na większe pożary prowadziło do zwiększonej toksyczności. Zanieczyszczenie powietrza jest związane ze zwiększonym ryzykiem śmierci niemowląt i niekorzystnym przebiegiem porodu, przy czym około 2 mln przedwczesnych porodów rocznie przypisuje się narażeniu na pył zawieszony. Zmiany w ekosystemie również należą do zagrożeń związanych z klimatem. WHO udokumentowała 10-krotny wzrost liczby zgłoszonych przypadków zachorowań na gorączkę denga na całym świecie - z 500 tys. do 5,2 mln. Badania wykazały, że największa liczba przypadków występuje u dzieci i młodzieży, które są również bardziej podatne na wystąpienie poważnych objawów.

Wpływ zagrożeń związanych z klimatem na zdrowie dzieci jest zwielokrotniony przez to, jak wpływają one na bezpieczeństwo żywnościowe, dostęp do wody i jej zanieczyszczenie, niszczenie infrastruktury, a także zakłócenia w dostępie do usług i przyczynianie się do przesiedlania ludności. Ponadto dotkliwość tych skutków jest uwarunkowana poprzez nierówności, z którymi borykają się dzieci i które wiążą się z ich statusem społeczno-ekonomicznym, płcią, miejscem zamieszkania, stanem zdrowia i ogólną sytuacją w kraju.

Świat znajduje się na rozdrożu, a ciężko wypracowane w ciągu ostatnich dziesięcioleci postępy w kwestiach przetrwania i dobrostanu matek, noworodków i dzieci zostały wystawione na ryzyko. Jeśli wysiłki na rzecz łagodzenia skutków zmiany klimatu nie zostaną przyspieszone, a starania adaptacyjne pilnie zwiększone, obecne i przyszłe pokolenia dzieci będą nadal ponosić ich ciężar, ponieważ zmiana klimatu wpływa na ich przetrwanie oraz zdrowie i dobrostan przez całe życie.

Wezwanie do działania

Każde dziecko ma prawo do czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska. UNICEF wzywa wszystkich interesariuszy, w tym rządy państw i przedstawicieli sektora prywatnego do konkretnych działań:

1. Redukcji emisji w celu osiągnięcia progu 1,5°C, przy jednoczesnym zapewnieniu dbałości o najlepszy interes dziecka i nadaniu priorytetu działaniom zmierzającym do mitygacji skutków zmiany klimatu.
   1. Pilnego podjęcia przez kraje o wysokim dochodzie ambitnych działań w celu zmniejszenia emisji i zapewnienia innym państwom wsparcia w ich transformacji energetycznej. Zapewnienia powszechnego dostępu do nowoczesnych paliw i technologii do przygotowywania posiłków w celu zmniejszenia emisji i liczby zgonów dzieci związanych z zanieczyszczeniem powietrza w gospodarstwach domowych oraz wspierania przejścia na zrównoważoną energię w sektorach, dostarczających podstawowe usługi dla dzieci.
   2. Rozszerzenie edukacji klimatycznej, zielonej infrastruktury i zintegrowanie technologii związanych z usuwaniem śladu węglowego ze strategiami detoksykacji.
2. Ochrony dzieci przed skutkami zmiany klimatu poprzez zapewnienie, że polityki i zobowiązania klimatyczne, takie jak ustalone na szczeblu krajowym Nationally Determined Contributions (NDC), Krajowe Plany Adaptacyjne oraz branżowe plany w zakresie zdrowia, spełniają potrzeby dzieci narażonych na zagrożenia klimatyczne.
   1. Opiekunowie powinni otrzymywać informacje i nabywać umiejętności dotyczące ochrony dzieci, a rządy powinny inwestować w systemy wczesnego ostrzegania i alarmowania o wielu zagrożeniach, kampanie informowania o ryzyku i zwiększanie zasobów ochrony zdrowia.
   2. Wzmocnienia podstawowej opieki zdrowotnej odpornej na zmianę klimatu w celu zapewnienia ciągłości podstawowych usług zdrowotnych i żywieniowych dla matek, noworodków, dzieci i młodzieży.
   3. Zabezpieczenie dostępu do żywności i wody przy jednoczesnym tworzeniu odpornej na zmianę klimatu infrastruktury wodnej i sanitarnej, wdrażaniu strategii ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych, poprawianiu zasięgu oraz jakości działań humanitarnych i reagowania na epidemie, a równolegle promowaniu inicjatywy „Jedno zdrowie” w celu holistycznej ochrony zdrowia dzieci przed zagrożeniami związanymi ze zmianą klimatu, wszechobecnym zanieczyszczeniem i utratą różnorodności biologicznej.
   4. Priorytetowego wdrażania wrażliwych na potrzeby dzieci i odpornych środków ochrony socjalnej w celu zidentyfikowania osób najbardziej narażonych i zwiększenia ich odporności.
3. Priorytetowego traktowania zdrowia i dobrostanu dzieci w polityce klimatycznej, inwestycjach i działaniach.
   1. Działania na rzecz klimatu muszą koncentrować się na jego wpływie na zdrowie i dobrostan dzieci, zapewniając wdrożenie ukierunkowanych strategii mających na celu ochronę zdrowia, bezpieczeństwa i przyszłości dzieci.
   2. Konieczne jest podejmowanie konkretnych działań i inwestycji w celu pozyskiwania lokalnych danych i uzupełniania badań w tym obszarze, nadawania priorytetu ocenie wpływu podatności na zagrożenia dla dzieci i wspierania wielostronnej współpracy w celu wypełnienia luk w wiedzy na temat zdrowia środowiskowego dzieci, przy aktywnym udziale dzieci i młodzieży.

Żródło: 

A Threat to Progress: Confronting the Effects of Climate Change on Child Health and Well-Being. UNICEF, New York, July 2024.