To naturalne, że dzieci i nastolatki czasami czują się zmartwione i zaniepokojone. Lęk staje się problemem, gdy zmartwienia nie ustępują i utrudniają codzienne funkcjonowanie. Dobra wiadomość jest taka, że przy odpowiedniej pomocy i rozwijaniu pozytywnych umiejętności radzenia sobie z lękiem, można go pokonać.
Uczuciu niepokoju u dzieci można zapobiegać i można je leczyć.
Czym jest niepokój?
Niepokój to emocja, która pojawia się, gdy się o coś martwisz lub czegoś boisz. Jest to naturalne, ludzkie uczucie strachu lub paniki. Później zwykle uspokajamy się i czujemy się lepiej. W niewielkim natężeniu, zmartwienie i strach mogą nam zapewnić bezpieczeństwo, a nawet uchronić przed zagrożeniem. Czasem jednak niepokój może sprawić, że będziemy czuć się gorzej niż w rzeczywistości i może nas przytłoczyć. Ciągłe zamartwianie się może prowadzić do długotrwałego niepokoju.
Jeśli lęk uniemożliwia Twojemu dziecku robienie rzeczy, które sprawiają mu przyjemność lub jeśli odczuwa zmartwienie bądź panikę w sytuacji, która nie jest stresująca, ważne jest, aby uzyskać wsparcie, które pomoże mu poczuć się lepiej.
Co powoduje niepokój?
Określenie dokładnych przyczyn niepokoju może być trudne. Kiedy stajemy w obliczu stresujących sytuacji, w naszym mózgu włączają się sygnały alarmowe, które mówią nam, że coś jest nie tak i że musimy sobie z tym poradzić. Aby poradzić sobie z trudną sytuacją, nasz mózg zwiększa naszą czujność, powstrzymuje nas od myślenia o innych rzeczach, a nawet pompuje więcej krwi do nóg, aby pomóc nam uciec.
Niepokój u dzieci i młodzieży
Dzieci mogą odczuwać niepokój z powodu różnych rzeczy w zależności od ich wieku. Wiele z tych obaw jest naturalną częścią dorastania.
W wieku od około 6 miesięcy do 3 lat u małych dzieci bardzo często występuje lęk separacyjny. Mogą wtedy potrzebować więcej czułości i płakać, gdy są oddzielone od rodziców lub opiekunów. Jest to normalny etap w rozwoju dziecka, który powinien ustąpić w wieku około 2-3 lat. Często zdarza się, że dzieci w wieku przedszkolnym rozwijają określone lęki lub fobie, np. przed zwierzętami, owadami, burzami, wysokością, wodą, krwią czy ciemnością. Lęki te zazwyczaj stopniowo ustępują samoistnie.
Wiele dzieci odczuwa niepokój przed pójściem do nowej szkoły lub przed sprawdzianami. Niektóre dzieci czują się onieśmielone w sytuacjach społecznych. Jeśli dziecko nie wyrasta z typowych lęków i obaw lub jeśli zaczynają one przeszkadzać mu w szkole, domu lub zabawie, może to oznaczać, że potrzebuje wsparcia ze strony specjalisty. Pamiętaj, że tylko lekarz i psycholog mogą zdiagnozować stan zdrowia psychicznego, więc nie wahaj się poprosić swojego lekarza o poradę, jeśli martwisz się o dziecko.
Oznaki i objawy niepokoju u dzieci
Objawy lęku mogą być skomplikowane i mogą pojawić się nawet długo po stresującym wydarzeniu.
Oto niektóre z typowych oznak:
Fizyczne:
- duszności, bóle głowy lub uczucie omdlenia
- przyspieszone bicie serca i czasami wysokie ciśnienie krwi
- nerwowa ruchliwość, drżenie lub uczucie osłabienia nóg
- problemy żołądkowe - nudności, skurcze, biegunka lub częste wizyty w toalecie
- problemy ze snem lub zmniejszony apetyt
- suchość w ustach, nadmierne pocenie się lub uczucie gorąca
Emocjonalne i psychiczne:
- trudność w skupieniu się - brak koncentracji
- uczucie paniki, zdenerwowania lub napięcia
- uczucie przytłoczenia lub strachu
- poczucie braku kontroli w danej sytuacji
- uczucie zmęczenia i marudzenie
Każdy odczuwa niepokój w inny sposób. To naturalne, że odczuwamy mniejszy lub większy niepokój w związku z tą samą sytuacją.
Dzieci odczuwające niepokój zwykle potrzebują ciągłego uspokajania ze strony rodziców i opiekunów. Ponieważ mogą być również ciche i chcą „być grzeczne”, ich stan można łatwo przeoczyć. Bądź wyczulony/-a na oznaki niepokoju, aby w razie potrzeby móc wcześnie zwrócić się o pomoc i odpowiednio zaopiekować dzieckiem.
Jak pomóc dziecku radzić sobie z niepokojem
Jeśli Twoje dziecko odczuwa niepokój, pierwszą rzeczą, którą możesz zrobić, to przypomnieć mu, że to uczucie minie. Dzięki temu dziecko się uspokoi, a jego niepokój będzie mniejszy. Jest wiele rzeczy, które możesz zrobić, aby pomóc dziecku radzić sobie w takiej sytuacji i być lepiej na nią przygotowanym.
Wspólnie przyjrzyjcie się temu uczuciu:Poproś dziecko, aby obserwowało swoje emocje i powiedziało Ci - co się dzieje, gdy odczuwa niepokój, jak się wtedy czuje, jak długo trwa to uczucie i jaka może być przyczyna niepokoju? Im lepiej dziecko rozumie to uczucie, tym łatwiej może sobie z nim poradzić.
Skieruj uwagę na coś innego:Nie potrafiąc kontrolować swoich uczuć, dzieci, które odczuwają niepokój często zadają sobie pytania, na które nie umieją odpowiedzieć, np. „Dlaczego tak się dzieje?” lub „Dlaczego ja?”. Pytanie typu „Co chciał/-abyś zjeść na obiad?” może sprawić, że dziecko skupi się na teraźniejszości i poczuje się lepiej.
Wspieraj zdrowe nawyki:Sen i prawidłowe odżywianie mogą mieć pozytywny wpływ na uczucie niepokoju, ponieważ często nasz organizm jest wyczerpany odczuwaniem silnych emocji przez dłuższy czas. Eksperci zalecają od 9 do 12 godzin snu na dobę dla dzieci w wieku od 6 do 12 lat. Nastolatki potrzebują od 8 do 10 godzin na dobę. Aby chronić czas snu, ogranicz czas spędzany przed ekranem w nocy i nie trzymaj urządzeń cyfrowych w sypialni.
Wykorzystajcie zmysły, aby się uspokoić:Nasze zmysły są potężnymi narzędziami do radzenia sobie z uczuciem paniki, niepokoju i stresu. Oto prosty sposób na zachęcenie dziecka do korzystania z nich:
Poproś dziecko, aby usiadło wygodnie i powoli wykonało wdech i wydech. Teraz poproś je, aby wymieniło kilka rzeczy, które nie są dla niego stresujące: 4 rzeczy, które może zobaczyć, 3 rzeczy, które może usłyszeć, 2 rzeczy, które może powąchać i 1 rzecz, którą może posmakować.
Ćwiczcie głębokie oddychanie:Często, gdy jesteśmy niespokojni, nasz oddech staje się płytki, oddychamy jedynie górną częścią klatki piersiowej i zapominamy o głębokim oddychaniu brzuchem. Oddychanie brzuszne jest bardzo uspokajające i pomaga nam wciągnąć tlen głęboko do płuc. Oto prosty 3-etapowy proces:
- połóż dłoń na brzuchu
- weź 5 głębokich oddechów, poświęć 5 sekund na wdech i 5 sekund na wydech, wdychając powietrze nosem i wydychając ustami
- wyjaśnij dziecku, że podczas wdechu delikatnie nadmuchuje brzuszek jak balonik, a podczas wydechu powietrze ponownie powoli uchodzi z balonika
Kiedy szukać profesjonalnej pomocy
Jeśli lęk wpływa na codzienne życie dziecka, profesjonalna pomoc może mieć ogromne znaczenie.
Lekarz może skierować Cię do psychologa w celu przeprowadzenia badania i uzyskania porady dotyczącej leczenia odpowiedniego dla twojego dziecka. Jeśli dziecku zostanie zaproponowane terapia, będzie mogło ono porozmawiać z psychologiem o tym, co czuje i jak sobie z tym radzić.
Dla rodzica ważnym jest wiedzieć, że uczucie niepokoju u dziecka nie jest odzwierciedleniem twojego rodzicielstwa i że dziecko nie reaguje lękiem celowo lub w celu zwrócenia na siebie uwagi. Taka sytuacja może być stresująca i trudna, ale dzięki twojej uwadze, miłości i trosce, niepokój można opanować i przezwyciężyć.
