Ze względu na uczucie tymczasowej ulgi, samookaleczanie może stać się sposobem radzenia sobie z trudnościami życiowymi. Ważne jest, aby dzieci, które dokonują samookaleczeń, otrzymały odpowiednie wsparcie i możliwie jak najszybszą pomoc. Wypracowanie nowych strategii radzenia sobie z trudnościami może ułatwić przerwanie cyklu samookaleczeń w dłuższej perspektywie.
Samookaleczanie zwykle na początku stanowi sposób na złagodzenie presji związanej z niepokojącymi myślami i uczuciami. Chociaż może to przynieść dziecku lub młodej osobie tymczasową ulgę w odczuwaniu bólu emocjonalnego, nie rozwiązuje przyczyn problemów. Wkrótce może pojawić się dodatkowo poczucie winy i wstydu, co może tylko pogłębić niepokój i stres.
Czym jest samookaleczanie?
Każde zachowanie, którym wyrządzamy sobie krzywdę w celu poradzenia sobie z trudnymi emocjami, może być postrzegane jako samookaleczenie. Najczęściej przybiera ono formę cięcia, przypalania, samookaleczenia niemającego charakteru samobójczego lub innych zachowań wysokiego ryzyka.
Warto wiedzieć, że większość osób dokonujących samookaleczeń nie chce odebrać sobie życia.
Dlaczego ludzie się samookaleczają?
Każdy ma obawy, które powodują stres i niepokój. Wiele osób radzi sobie ze zmartwieniami, rozmawiając z przyjaciółmi i rodziną, ale niektórzy uważają te trudności za przytłaczające. Kiedy nie wyrażamy naszych emocji i nie rozmawiamy o rzeczach, które nas martwią, złoszczą lub denerwują, presja może narastać i stać się nie do zniesienia. Niektórzy ludzie zwracają się przeciwko sobie i używają swojego ciała do wyrażania myśli i uczuć, których nie mogą wypowiedzieć na głos, co kończy się wyrządzeniem sobie krzywdy.
Rozmowa z psychologiem może pomóc osobom samookaleczającym się znaleźć inne sposoby radzenia sobie z bólem emocjonalnym.
Samookaleczenia u dzieci i młodzieży
Samookaleczanie jest najbardziej powszechne wśród nastolatków i młodych dorosłych, choć mogą to robić ludzie w każdym wieku. Przyczyny samookaleczeń są różne. Oto niektóre z powodów, które dzieci lub młodzież wskazują jako czynniki prowadzące ich do samookaleczenia:
- nagła zmiana w życiu, np. śmierć, rozwód lub przeprowadzka
- stres egzaminacyjny, poczucie ogromnej presji lub strach przed porażką
- bycie świadkiem przemocy lub doświadczanie przemocy w szkole, domu lub w związku
- bycie świadkiem lub doświadczenie bardzo przykrego lub traumatycznego incydentu
- samotność, poczucie winy lub bycie niekochanym
- niska samoocena lub problemy z postrzeganiem własnego ciała
- krytyka ze strony rodziny, przyjaciół lub nauczycieli
- przemoc wśród rówieśników
Kiedy kilka z tych problemów się nawarstwia, mogą stać się zbyt przytłaczające i zbyt trudne, aby jedna osoba mogła sobie z nimi poradzić. Zamiast znaleźć sposób na wyrażenie uczuć światu, niektóre dzieci zaczynają wyładowywać ból i złość na sobie.
Młodzi ludzie opisywali samookaleczenia jako sposób na „pozbycie się poczucia krzywdy, złości i bólu” spowodowanych presją w ich życiu. Krzywdzili się, ponieważ nie wiedzieli, co innego mogliby zrobić i nie czuli, że mają inne opcje.
Dzieci, które dokonują samookaleczeń, robią to nie tylko po to, aby sobie jakoś poradzić, ale by uwolnić się od stresu, nazwać ból, odwrócić uwagę od wspomnień traumatycznych doświadczeń. W niektórych przypadkach jest to sposób na ukaranie siebie z powodu poczucia winy.
Oznaki i objawy samookaleczenia u dzieci
Ważne jest, aby wiedzieć, że samookaleczenie nie zawsze jest oczywiste, a dzieci często je ukrywają. Wiele z nich robi rzeczy, które są szkodliwe, ale nie uważa ich za „samookaleczenie”. Może to obejmować:
- cięcie, przypalanie lub wyrządzanie sobie krzywdy fizycznej
- poddawanie się uzależnieniom, w tym zażywaniu narkotyków lub piciu alkoholu
- niejedzenie, przejadanie się lub zmuszanie się do wymiotów
- nadmierny wysiłek fizyczny lub ćwiczenie po kontuzji
- celowe wdawanie się w bójki lub angażowanie się w niebezpieczne sytuacje, w tym ryzykowne zachowania seksualne
Oto niektóre oznaki, że dziecko lub nastolatek samookaleczają się:
- skaleczenia, oparzenia, siniaki lub blizny na ciele, zwłaszcza na ramionach, brzuchu lub udach
- Noszenie wyłącznie ubrań, które zakrywają oznaki fizycznego okaleczenia, np. koszulek z długim rękawem
- usprawiedliwianie się z powodu odniesionych obrażeń
- noszenie przy sobie ostrych przedmiotów, takich jak noże i nożyczki
- mówienie o bólu, dyskomforcie, osłabieniu, chorobie lub zawrotach głowy
- uczucie wstydu, obrzydzenia, zmieszania lub strachu
- poczucie braku kontroli, izolacji lub samotności
- oznaki niskiej samooceny, takie jak obwinianie się za wszelkie problemy lub twierdzenie, że nie jest się wystarczająco dobrym.
Jak pomóc dziecku w radzeniu sobie z tą sytuacją
Dla rodzica moment, gdy dowiaduje się, że jego dziecko dokonuje samookaleczeń może być szokiem. Jeśli Twoje dziecko wykazuje takie objawy, oto kilka rzeczy, które możesz zrobić, aby pomóc mu znaleźć bezpieczne i zdrowe sposoby radzenia sobie z silnymi lub przytłaczającymi uczuciami.
Zachęć dziecko do tego, aby się otworzyło.
Zachęcenie dziecka do rozmowy, o tym, jak się czuje, może samo w sobie przynieść ulgę. Dziecko może porozmawiać z Tobą, przyjacielem, nauczycielem, psychologiem, lekarzem lub kimkolwiek, z kim czuje się najbardziej komfortowo, niezależnie od tego, czy jest to rozmowa bezpośrednia, przez telefon czy za pośrednictwem wiadomości tekstowych. Chodzi o to, aby rozpocząć dialog i otwarcie mówić o tym, jak się czuje i dlaczego.
Zachowaj spokój i nie oceniaj
Gdy dziecko się otworzy, pokaż, że ci na nim zależy i jesteś zainteresowany/-a wysłuchaniem tego, co mówi. Nie osądzaj go ani nie lekceważ jego uczuć. Możesz spróbować powiedzieć: „Powiedzenie komuś o swoim samookaleczeniu świadczy o sile i odwadze, często ogromną ulgą jest możliwość uwolnienia się od takiego sekretu lub przynajmniej podzielenia się nim. Razem możemy znaleźć inne sposoby, aby pomóc ci w radzeniu sobie z silnymi lub przytłaczającymi uczuciami”.
Odkryj techniki rozpraszania uwagi
Twoje dziecko może chcieć przestać się samookaleczać, ale może nie być w stanie tego zrobić od razu. Nie oczekuj natychmiastowego rozwiązania - może to zająć trochę czasu i to jest naturalne. W międzyczasie skup się na tym, aby pomóc dziecku poczuć się jak najbezpieczniej i znaleźć nowe sposoby rozwiązywania problemów. Oto kilka rzeczy, które dziecko może zrobić, gdy poczuje impuls do samookaleczenia:
- uderzanie w poduszkę lub podarcie czasopisma lub gazety
- wysłanie wiadomości do przyjaciela lub kogoś zaufanego, aby oderwać się od problemów
- wyjście na spacer lub lekkie ćwiczenia i przebywanie w miejscu publicznym dają czas i przestrzeń, aby złagodzić impuls
- słuchanie muzyki, śpiew lub taniec
- zapisywanie swoich myśli
- koncentracja na oddechu
- przesuwanie kostki lodu po ramionach lub położenie okładu z lodu na klatce piersiowej
Kiedy szukać profesjonalnej pomocy
Jeśli zauważysz u swojego dziecka oznaki samookaleczenia, ważne jest, abyś natychmiast poszukał profesjonalnej pomocy.
Twój lekarz może skierować Cię do psychologa, aby Twoje dziecko mogło otrzymać odpowiednie wsparcie. Dziecku może zostać zaproponowane doradztwo lub terapia, podczas której może porozmawiać z psychologiem o tym, co czuje i jak sobie z tym radzić. Rozmowa z psychologiem jest niezbędna, aby pomóc dziecku przezwyciężyć impuls do wyrządzenia sobie krzywdy. Psychoterapia może wyposażyć dziecko w narzędzia do nauki umiejętności rozwiązywania problemów i zdrowych sposobów radzenia sobie z uczuciami i emocjami.
Pamiętaj, że jeśli Twoje dziecko samookalecza się, nie robi tego, by zwrócić na siebie uwagę, ale by poradzić sobie z problemami. Potrzebuje Twojego wsparcia i wskazówek, aby czuć się bezpiecznie i mieć pewność, że może spróbować pozytywnych sposobów radzenia sobie z problemami.
Samookaleczenia przyjmują różną postać u różnych osób i mają wiele przyczyn. Niezależnie od przyczyny, rozmowa na ten temat z dzieckiem i znalezienie odpowiedniego wsparcia oraz pomocy sprawi, że z czasem dziecko będzie w stanie lepiej sobie z tym poradzić. Sytuacja może się poprawić.
Temat doświadczania problemów ze zdrowiem psychicznym może być trudny dla niektórych czytelników. Jeśli Ty lub ktoś z twoich bliskich zmagacie się z kryzysem zdrowia psychicznego, poszukajcie wsparcia, korzystając z bezpłatnych infolinii, gdzie można porozmawiać ze specjalistą w zakresie zdrowia psychicznego. Możesz skorzystać z Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży - 116 111 czy Dziecięcego Telefonu Zaufania Rzecznika Praw Dziecka – 800 12 12 12.
Gdzie szukać pomocy? Wejdź na stronę: https://unicef.pl/co-robimy/prawa-dziecka/gdzie-szukac-pomocy.
