Gdy dziecko wchodzi w okres dojrzewania, zaczyna lepiej wyrażać swoje uczucia i ma silniejsze rozumienie dobra i zła. Może dokonywać własnych decyzji dotyczących wyboru przyjaciół, aktywności sportowej czy szkoły. Wraz z tą niezależnością pojawia się też większe skupienie na własnej osobowości, zainteresowaniach i przyjaciołach. Do tego dochodzi wiele zmian fizycznych, takich jak na przykład rozpoczęcie miesiączkowania u dziewcząt czy mutacja głosu u chłopców. Dla niektórych dzieci takie zmiany mogą być niepokojące lub nawet przerażające.
Zmiany fizyczne, wygląd i nawiązywanie przyjaźni - w tym trudnym czasie wiele się dzieje.
Czas zmian
Gwałtowne zmiany fizyczne w połączeniu z obawami dotyczącymi własnego wyglądu, a także duże znaczenie przyjaźni mogą wpływać na samopoczucie psychiczne i emocjonalne dziecka. Dla dzieci, które przechodzą przez ten ważny etap rozwoju, może to być trudny czas. Świadomość, że mogą rozmawiać o swoich zmartwieniach lub problemach może wiele zmienić.
Dzieci w tym wieku mogą:
- doświadczać zmiennych nastrojów - od radości po przygnębienie
- czuć się obciążone obowiązkami szkolnymi
- przejawiać problemy z odżywianiem
- odczuwać smutek lub niepokój, które mogą prowadzić do braku pewności siebie, niskiej samooceny i innych problemów w zależności od indywidualnych emocji dziecka
Jak rozpocząć rozmowę
Znajdź czas i miejsce na rozpoczęcie rozmowy bez presji i oczekiwań. Dobrym rozwiązaniem może być moment wykonywania obowiązków domowych, gotowania lub wspólnej podróży. Pozwól, aby rozmowa toczyła się naturalnie – niech to będzie luźna konwersacja, a nie przesłuchanie. Kieruj się wrażliwością na nastrój dziecka - jeśli ma zły dzień lub jest zajęte, wybierz inny czas na rozmowę.
Otwarta, szczera i bezpośrednia komunikacja
Jeśli zauważysz zmiany w nastroju lub zachowaniu dziecka, delikatnie je o tym poinformuj i zapytaj, czy chciałoby o tym porozmawiać.
Przykładowo:
- dziecko wydaje się mniej towarzyskie niż wcześniej – „Czy się z kimś się pokłóciłeś/aś?
- oceny dziecka w szkole pogorszyły się – „Czy jest jakiś konkretny przedmiot, z którym masz trudności?”
- dziecko wydaje się bardziej rozdrażnione, smutniejsze lub cichsze – „O czym myślisz?”
Co warto zrobić
Słuchaj:Staraj się aktywnie słuchać tego, co mówi dziecko, nie pozwalając, aby twoje myśli i osądy kierowały rozmową. Szanuj dziecko i zachęcaj je do wyrażania swoich opinii.
Zaakceptuj:Zapewnij dziecko, że rozumiesz jego myśli i uczucia, zachęć je, aby było wobec ciebie otwarte i daj znać, że jesteś przy nim. Przypomnij mu, że też kiedyś byłeś/-aś w tym wieku i pamiętasz, jak doświadczałeś/-aś tych samych uczuć.
Zaproponuj rozwiązanie:Zapytaj dziecko, czy zastanowiło się nad tym, co należałoby zmienić, aby sytuacja uległa poprawie - „Jak myślisz, co należałoby zrobić?”. Jeśli nie wie, zaproponuj, że je wysłuchasz i wspólnie o tym porozmawiacie. Wspieraj dziecko w taki sposób, aby poczuło się lepiej.
Czego nie robić
- Nie mów dziecku, co powinno zrobić. Zamiast tego zapytaj, jak możesz mu pomóc.
- Nie odrzucaj i nie umniejszaj uczuć dziecka. Pamiętaj, że trudno jest mówić o uczuciach, które mogą być niezrozumiałe.
- Nie kłóć się. Obserwuj własne myśli i uczucia i uważaj na konflikty. Staraj się rozwiązywać nieporozumienia lub kłótnie tak szybko, jak to możliwe, a jeśli już dojdzie do kłótni, przeproś i zacznij od nowa.
- Nie obwiniaj innych. Kiedy mówisz np. „To wina szkoły!” uzewnętrzniasz problem, ale go nie rozwiązujesz.
- Nie porównuj. Unikaj mówienia rzeczy takich jak „Inne dzieci nie mają takich problemów”.
Pamiętaj: Cierpliwość i konsekwencja są najważniejsze.
W tym wieku dziecko może okazywać ci mniej uczuć i czasami wydawać się niegrzeczne lub porywcze. W miarę jak dzieci stają się coraz bardziej niezależne i chcą mieć większą kontrolę, prawdopodobnie czasami napotkasz z ich strony opór. Tego typu rozmowy są dla dziecka czymś nowym i czasami mogą być dla niego niekomfortowe. Pamiętaj, że może to zająć trochę czasu, ale staraj się dawać mu jasno do zrozumienia, że je kochasz i myślisz tylko o jego dobru.
