UNICEF Polska – pomagamy dzieciom

Rozmowa z dziećmi na temat rasizmu i dyskryminacji może być trudna. Niektórzy rodzice obawiają się poruszać z młodszymi dziećmi tego typu kwestie. Inni podchodzą z dużą dozą niepewności do tematów, których sami do końca nie rozumieją, przez co czują się niekomfortowo w dyskusji. Z kolei ci, którzy sami doświadczyli dyskryminacji, często nie mają innego wyboru.

W każdej rodzinie rozmowy na temat rasizmu i dyskryminacji będą wyglądały inaczej. Chociaż nie ma jednego uniwersalnego podejścia, wiemy jedno: im wcześniej rozpoczniemy rozmowę z dziećmi, tym lepiej.

Dzieci bardzo wcześnie, bo już od 6. miesiąca życia, zauważają różnice fizyczne pomiędzy ludźmi, takie jak np. kolor skóry. Badania wykazały, że dzieci w wieku 5 lat mogą wykazywać oznaki uprzedzeń rasowych, objawiające się np. traktowaniem osób należących do jednej grupy rasowej przyjaźniej od innych. Ignorowanie lub unikanie tego tematu nie chroni dzieci, ale naraża je na uprzedzenia, które są wszechobecne, bez względu na to, gdzie żyjemy. Dzieci, które zetknęły się z dyskryminacją, mogą czuć się zagubione próbując zrozumieć, dlaczego są traktowane w określony sposób, co z kolei może wpłynąć na ich samopoczucie, a w konsekwencji na dalszy rozwój.  

Milczenie nie jest rozwiązaniem. 

Jak rozmawiać z dzieckiem o dyskryminacji i rasizmie

Sposób, w jaki dzieci rozumieją świat ewoluuje wraz z ich rozwojem, ale nigdy nie jest za późno, aby porozmawiać z nimi o kwestii równości. Poniżej znajdziesz kilka, dostosowanych do wieku dzieci, sposobów na rozpoczęcie tej rozmowy i wyjaśnienie, dlaczego rasizm i dyskryminacja są czymś złym:

Dzieci poniżej 5 roku życia

W tym wieku dzieci mogą zacząć dostrzegać i wskazywać różnice pomiędzy ludźmi, których widzą wokół siebie. Jako rodzic, masz okazję w takich sytuacjach zbudować fundamenty pod kształtowanie ich światopoglądu. Używaj języka, który jest odpowiedni dla wieku dziecka i łatwy do zrozumienia.

1. Dostrzegaj i podkreślaj wartość różnic - Jeśli dziecko dostrzeże różnicę np. w kolorze skóry drugiej osoby, możesz wykorzystać to jako okazję do przyznania, że ludzie rzeczywiście wyglądają inaczej, ale także do wskazania rzeczy, które nas łączą. Możesz powiedzieć: "Wszyscy jesteśmy ludźmi, ale każdy z nas jest wyjątkowy, czyż nie jest to niesamowite"!
2. Bądź otwarty - Daj jasno do zrozumienia, że zawsze jesteś otwarty na pytania swoich dzieci i zachęcaj je, aby przychodziły z nimi do ciebie. Jeśli twoje dzieci wskazują na osoby, które wyglądają inaczej - co małe dzieci często mogą robić z ciekawości - unikaj ich uciszania, ponieważ zaczną postrzegać, że jest to temat tabu.
3. Pamiętaj o sprawiedliwości - Dzieci, zwłaszcza te w wieku około 5 lat, już dość dobrze rozumieją koncepcję sprawiedliwości. Mów o rasizmie jako czymś niesprawiedliwym i niedopuszczalnym, a także podkreślaj, dlaczego warto działać razem, aby coś zmienić na lepsze. 

Pamiętaj, że nie zawsze musisz znać odpowiedzi na wszystkie pytania.

Dzieci w wieku 6-11 lat 

Dzieci w tym wieku lepiej radzą sobie z mówieniem o swoich uczuciach i chętnie szukają odpowiedzi. Stają się również bardziej narażone na informacje, które mogą być dla nich trudne do przetworzenia. Zacznij od ustalenia, co już wiedzą.

1. Bądź ciekawy - Słuchanie i zadawanie pytań to pierwszy krok. Możesz na przykład zapytać, co dzieci słyszą w szkole, w telewizji, co czytają w mediach społecznościowych.
2. Analizujcie pozyskane informacje - Media społecznościowe i internet mogą być jednym z głównych źródeł informacji docierających do twoich dzieci. Okaż zainteresowanie tym, co czytają i rozmowami, które prowadzą w sieci. Znajdź okazje do przeanalizowania przykładów stereotypów i uprzedzeń rasowych w mediach, takich jak "Dlaczego pewne osoby są przedstawiane w negatywny sposób, podczas gdy inne nie?".
3. Rozmawiaj otwarcie - Prowadzenie szczerych i otwartych dyskusji na temat rasizmu, różnorodności i inkluzywności buduje zaufanie pomiędzy tobą a dziećmi. Zachęca je do przychodzenia do ciebie z pytaniami i obawami. Jeśli będą postrzegać cię jako zaufane źródło porad, prawdopodobnie będą bardziej zaangażowane w temat przeciwdziałania dyskryminacji.

Dzieci powyżej 12 roku życia

Nastolatki są w stanie zrozumieć abstrakcyjne pojęcia i wyrazić swoje poglądy. Mogą wiedzieć więcej niż ci się wydaje i odczuwać silne emocje związane z danym tematem. Spróbuj zrozumieć, jak się czują i co wiedzą. Postaraj się podtrzymać rozmowę.

1. Bądź świadom, co wiedzą - Dowiedz się, co twoje dzieci wiedzą o rasizmie i dyskryminacji. Co słyszały w wiadomościach, w szkole, od przyjaciół?
2. Zadawaj pytania - Znajdź okazje, takie jak wspólne oglądanie serwisów informacyjnych, do rozmów z dziećmi na temat dyskryminacji i rasizmu. Pytaj, co myślą i zapoznawaj je z różnymi punktami widzenia, aby poszerzać ich wiedzę.
3. Zachęcaj do działania - Bycie aktywnym w mediach społecznościowych jest ważne dla wielu nastolatków. Niektórzy mogą zacząć myśleć o zaangażowaniu się w aktywizm online. Zachęcaj ich do tego, jako formy aktywnego sposobu reagowania i angażowania się w przeciwdziałanie dyskryminacji. 

Podkreślaj wartość różnorodności

Spróbuj znaleźć sposoby na zapoznanie dziecka z różnymi kulturami i ludźmi reprezentującymi różne rasy i grupy etniczne. Takie pozytywne interakcje z innymi osobami pomagają zmniejszyć uprzedzenia i zachęcają do zawierania nowych przyjaźni.

Możesz również wprowadzić elementy wielokulturowe do swojego domu. Poznajcie wspólnie potrawy z innych kultur, czytajcie historie, oglądajcie filmy przybliżające ich kulturę.

Bądź świadomy uprzedzeń rasowych pojawiających się w książkach i filmach. Staraj się znajdywać takie treści, które przedstawiają ludzi reprezentujących różne grupy rasowe i etniczne w różnych rolach. Poszukaj historii, w których główną rolę grają aktorzy wywodzący się z mniejszości etnicznej. To może być bardzo pomocne w konfrontacji z rasowymi i dyskryminacyjnymi stereotypami.

Jeśli twoje dzieci uczęszczają do szkoły, dowiedz się od ich nauczycieli, w jaki sposób temat dyskryminacji i rasizmu jest poruszany na lekcjach oraz jakie są szkolne zasady i polityki, aby zapobiegać temu zjawisku i na nie reagować. Dołącz do grupy rodziców, aby wspólnie wymieniać się informacjami i obawami z nauczycielami oraz dyrekcją placówki.

Wspólnie poznawajcie przeszłość, aby lepiej zrozumieć teraźniejszość. Wydarzenia historyczne, takie jak koniec apartheidu w RPA, ruch praw obywatelskich w Stanach Zjednoczonych czy inne ruchy na rzecz równości na świecie pozostają symbolami traumatycznej przeszłości, z której społeczeństwa wciąż się otrząsają. Ich zrozumienie może rzucić światło na to, jak daleko zaszliśmy i jak wiele mamy jeszcze do zrobienia. Te wspólne doświadczenia mogą dodatkowo pomóc dziecku w budowaniu zaufania i otwartości na różne perspektywy.

Nie ma innych, są tylko inni ludzie.

Jesteś przykładem, za którym podąża Twoje dziecko.

Rodzice przedstawiają dziecku świat. To, co widzą w Twoim zachowaniu, jest równie ważne, jak to, co słyszą. 

Podobnie jak języka, uprzedzeń uczy się z czasem. Pomagając dziecku w rozpoznawaniu i konfrontacji z uprzedzeniami, powinieneś najpierw zastanowić się nad swoim otoczeniem. Czy krąg twoich przyjaciół lub ludzi, z którymi pracujesz, reprezentuje zróżnicowaną i tolerancyjną społeczność?

Wykorzystuj każdą okazję, by przeciwstawiać się rasizmowi i dyskryminacji, okazywać życzliwość i bronić prawa każdej osoby do bycia traktowaną z godnością i szacunkiem.

Artykuł został zaktualizowany 2 czerwca 2020 roku. Przygotowany został przez Michaela Sidwella i Supreet Mahanti z UNICEF.