UNICEF szacuje, że na całym świecie 1 na 7 dzieci w wieku od 10 do 19 lat żyje ze zdiagnozowanym zaburzeniem psychicznym. Prawie 46 000 nastolatków każdego roku popełnia samobójstwo. To jedna z pięciu najczęstszych przyczyn zgonów w tej grupie wiekowej.
UNICEF opublikował dziś swój flagowy raport „The State of the World’s Children 2021; On My Mind: promoting, protecting and caring for children’s mental health”. Według raportu, dzieci i młodzież jeszcze przez wiele najbliższych lat będą odczuwać wpływ pandemii COVID-19 na ich zdrowie psychiczne i samopoczucie. Niestety, istnieją duże rozbieżności między potrzebami w zakresie zdrowia psychicznego a finansowaniem programów wsparcia. Na całym świecie przeznacza się na ten cel zaledwie 2% budżetów państw na ochronę zdrowia.
Dla nas wszystkich, a zwłaszcza dla dzieci, to było długich 18 miesięcy. Przez izolację społeczną i ograniczenia w przemieszczaniu się związane z pandemią, najmłodsi musieli spędzić ten czas z dala od rodziny, przyjaciół, klasy i zabawy, czyli tego, co dla dziecka jest najważniejsze, powiedziała Dyrektor Generalna UNICEF, Henrietta Fore. Wpływ pandemii na życie dzieci jest znaczący, a to tylko wierzchołek góry lodowej. Jeszcze przed pandemią, wielu najmłodszych było obciążonych problemami zdrowia psychicznego. Niestety, rządy państw przeznaczają zbyt mało środków, aby sprostać rosnącym potrzebom w tym zakresie.
Zdrowie psychiczne dzieci podczas pandemii COVID-19
Pandemia zebrała swoje żniwo. Według badania przeprowadzonego przez UNICEF i Instytut Gallupa w 21 krajach świata, średnio co piąty ankietowany w wieku od 15 do 24 lat stwierdził, że często czuje się przygnębiony lub nie wykazuje zainteresowania jakąkolwiek aktywnością.
Według najnowszych danych UNICEF, co siódme dziecko zostało bezpośrednio dotknięte izolacją społeczną, a ponad 1,6 mld najmłodszych utraciło na stałe lub tymczasowo dostęp do edukacji. Zakłócenie rutyny, edukacji, rekreacji, a także troska o dochód rodziny i zdrowie sprawiają, że wielu młodych ludzi czuje lęk i złość oraz martwi się o swoją przyszłość. Przykładowo, ankieta przeprowadzona online w Chinach na początku 2020 r. wykazała, że około 1/3 respondentów czuje strach lub niepokój.
Zła sytuacja opieki psychiatrycznej w Polsce
W Polsce szacuje się, że specjalistycznej pomocy psychologicznej i psychiatrycznej potrzebuje aż 630 000 dzieci. W 2020 roku w naszym kraju, według oficjalnych danych, 843 dzieci próbowało odebrać sobie życie. Eksperci szacują, że prób samobójczych, niezgłoszonych na policję, było od 80 do 100 razy więcej.
Kluczowy jest dostęp do profesjonalnej pomocy. Niestety stan profilaktyki i dostępności specjalistycznych usług w zakresie zdrowia psychicznego jest w Polsce bardzo zły.
Blisko połowa szkół w Polsce nie zatrudnia na etacie psychologa. Liczba psychiatrów dziecięcych w kraju jest aż o połowę mniejsza, niż wskazują standardy Światowej Organizacji Zdrowia, w niektórych województwach na jednego psychiatrę dziecięcego przypada 1000 pacjentów. Brakuje oddziałów psychiatrii dziecięcej i poradni zdrowia psychicznego. Dzieci i młodzież wymagające natychmiastowej pomocy miesiącami czekają w kolejkach. W najtrudniejszej sytuacji są dzieci mieszkające z dala od dużych ośrodków miejskich, gdzie pracuje większość specjalistów.
Koszt dla społeczeństwa
Zdiagnozowane u dzieci zaburzenia psychiczne, w tym ADHD, autyzm, choroba afektywna dwubiegunowa, depresja, zaburzenia odżywiania, niepełnosprawność intelektualna i schizofrenia, mogą znacząco wpłynąć na edukację najmłodszych oraz ich możliwości zarobkowe w przyszłości.
Analiza przeprowadzona przez London School of Economics wskazuje, że utracony zysk dla gospodarki z powodu zaburzeń psychicznych, które prowadzą do niepełnosprawności lub śmierci młodych ludzi, wynosi prawie 390 mld dolarów rocznie.
Czynniki ochronne
Jest wiele czynników, które kształtują i wpływają na kondycję psychiczną dzieci przez całe ich życie. Są to zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Duży wpływ ma również jakość relacji, edukacja, doświadczenia życiowe, narażenie na przemoc i nadużycia, dyskryminacja, ubóstwo, kryzysy humanitarne i sytuacje takie jak pandemia COVID-19.
Czynniki ochronne jak kochający opiekunowie, bezpieczne środowisko szkolne i pozytywne relacje z rówieśnikami mogą pomóc zmniejszyć ryzyko zaburzeń psychicznych. Jednocześnie raport ostrzega, że znaczące bariery w dostępie do profesjonalnej opieki, stygmatyzacja dzieci z zaburzeniami psychicznymi oraz brak funduszy, uniemożliwiają wielu dzieciom dostęp do wsparcia, którego potrzebują.
Autorzy raportu „The State of the World's Children 2021” apelują do rządów państw oraz partnerów z sektora publicznego i prywatnego o zaangażowanie się w działania na rzecz poprawy stanu zdrowia psychicznego wszystkich dzieci i ochrony osób potrzebujących pomocy. Wśród postulatów są m.in. inwestycje w działania profilaktyczne, programy dla rodziców i opiekunów czy walka z tabu dotyczącym chorób psychicznych.
Zdrowie psychiczne jest częścią zdrowia fizycznego. Nie możemy sobie pozwolić na dalsze postrzeganie go w inny sposób. Zdecydowanie zbyt długo, zarówno w krajach bogatych, jak i ubogich, jest zbyt mało zrozumienia i inwestycji w rozwój pełnego potencjału każdego dziecka. To musi się zmienić, powiedziała Henrietta Fore.
