Mowa nienawiści ma długą historię, ale rozwój internetu przyczynił się do tego, jak duży może mieć ona zasięg. Czy to osobiście, czy w przestrzeni online, prawie wszystkie dzieci i młodzież zetkną się kiedyś z mową nienawiści. Warto, abyś jako rodzic porozmawiał z dzieckiem o mowie nienawiści, aby pomóc mu ją rozpoznać i uświadomić go, co może zrobić, gdy się z nią zetknie.
Fakty dotyczące mowy nienawiści
Czym jest mowa nienawiści?
Mowę nienawiści można opisać jako każdy przekaz zarówno werbalny (w mowie, piśmie) lub niewerbalny, czyli zachowanie, które atakuje, lub dyskryminuje tożsamość osoby, lub grupy, taką jak religia, pochodzenie etniczne, narodowość, rasa, kolor skóry, niepełnosprawność, wiek, płeć lub orientacja seksualna. Mowa nienawiści może również dotykać innych cech - takich jak język, sytuacja ekonomiczna i status społeczny, czy stan zdrowia.
Mowa nienawiści to nie tylko słowa. Może ona mieć miejsce zarówno w kontakcie bezpośrednim, jak i przestrzeni online. Przyjmuje różne formy i może być wyrażana na wiele sposobów, w tym za pomocą obrazów, memów, gier, filmów, przedmiotów, gestów i symboli. Ma ona na celu wywołanie reakcji emocjonalnej, takiej jak strach, niepokój, izolacja lub zastraszenie danej grupy czy jednostki, szerzenie nienawiści w społeczeństwie, a nawet podżeganie do nadużyć i przemocy. Często jest skierowana do grup historycznie wrażliwych i grup mniejszościowych.
Jak mowa nienawiści wpływa na dzieci?
Dzieci i młodzież są szczególnie narażone na mowę nienawiści, zarówno w internecie, jak i kontakcie osobistym. Kiedy młode osoby słyszą lub czytają nienawistne komunikaty skierowane bezpośrednio do nich, lub dotyczą ich cechy - takiej jak rasa, kolor skóry lub płeć - może to sprawić, że poczują się gorsi. Wpływa to na obniżenie ich samooceny i prowadzić do pogorszenia ich zdrowia psychicznego, od odczuwania lęku, depresji, aż nawet myśli o samookaleczeniu czy samobójstwie.
Mowa nienawiści może podżegać do przemocy i istnieje wiele przykładów, w których doprowadziła ona do ataków oraz śmiertelnych wypadków.
Mowa nienawiści a wolność słowa
Wolność słowa jest prawem człowieka, a przeciwdziałanie i walka z mową nienawiści pozwala chronić to prawo. Można nie zgadzać się i krytykować działania danej osoby lub grupy, ale nie zagrażając jednocześnie jej dobru i bezpieczeństwu. Mowa nienawiści ogranicza wolność wypowiedzi, ponieważ osoby, wobec których stosowany jest nienawistny język, nie czują się bezpiecznie, swobodnie wyrażając siebie.
Czym jest trolling?
"Trolling" ma miejsce, gdy ktoś publikuje posty lub komentarze online, aby sprowokować reakcję innych. Ma on na celu zakłócenie spokoju, przyciągnięcie uwagi i wywołanie niepokoju. Staje się mową nienawiści, gdy takie działania promują wrogość i dyskryminację tożsamości osoby lub grupy, takiej jak płeć, rasa lub orientacja seksualna. Osoby zaangażowane w trolling często ukrywają się za fałszywymi nazwiskami lub publikują treści anonimowo, co utrudnia ich identyfikację.
Jak rozmawiać z dziećmi o mowie nienawiści
Rozmowy na tematy takie jak nienawiść, rasizm czy ksenofobia mogą być niekomfortowe dla wielu rodziców. Ważne jest jednak, aby spróbować stworzyć bezpieczną przestrzeń, w której dziecko będzie mogło podzielić się wszystkim, co leży mu na sercu. Takie rozmowy w każdej rodzinie mogą wyglądać inaczej, ale pamiętaj o tym, że to ty znasz swoje dziecko najlepiej. Używaj w rozmowie języka dostosowanego do wieku dziecka, bądź dobrym słuchaczem i daj mu przestrzeń do dzielenia się przemyśleniami, nawet jeśli przebiega to powoli i potrzebuje ono więcej niż pojedynczą rozmowę na dany temat. Obserwuj jego reakcje i bądź wrażliwy na poziom niepokoju, który może przejawiać.
1. Edukacja na temat mowy nienawiści
Wyjaśnij dziecku, że każdy ma prawo do bezpieczeństwa w społeczeństwie i traktowania z godnością i szacunkiem. Mowa nienawiści jest zawsze zła i wszyscy musimy z nią walczyć.
Wspólnie zastanówcie się, czym jest mowa nienawiści, aby dziecko mogło ją zidentyfikować, niezależnie od tego, czy jej doświadczyło, czy było jej świadkiem. Oto kilka pytań, które możecie wspólnie przeanalizować:
- Czym jest mowa nienawiści?
- Do kogo skierowana jest mowa nienawiści?
- Dlaczego ludzie używają mowy nienawiści?
- Jak czuje się ofiara mowy nienawiścinienawiści?
- Dlaczego ludzie stosują mowę nienawiści?
Zachęcaj dzieci do otwartej postawy i szczerej ciekawości wobec innych ludzi, ponieważ niektóre przypadki mowy nienawiści opierają się na niewiedzy lub fałszywych przekonaniach na temat danej grupy osób. Ważną lekcją jest również uczenie dzieci o różnicy między intencją a konsekwencją działania. To, co mówimy, może zranić innych, nawet jeśli nie mieliśmy takiego zamiaru. W przypadku młodszych dzieci można wprowadzić ten temat, rozmawiając o sprawiedliwości i traktowaniu innych tak, jak sami chcieliby być traktowani. W przypadku starszaków można przeanalizować przykłady z historii, aby zobaczyć, jak mowa nienawiści przygotowała grunt pod wiele konfliktów i naruszeń praw człowieka.
2. Mowa nienawiści w internecie
Internet i media społecznościowe umożliwiają nam łączenie się z przyjaciółmi i rodziną, rozwijanie zainteresowań i bycie częścią społeczności. Niestety, te same narzędzia i platformy mogą również umożliwiać bardzo łatwe tworzenie nienawistnych treści (często w formie anonimowej) i szybkie ich udostępnianie. Mowa nienawiści ma potencjał do rozprzestrzeniania się w internecie wśród globalnej publiczności.
Ponieważ wiele dzieci spotka się z mową nienawiści w Internecie, ważne jest, abyś był świadomy aktywności swojego dziecka w Internecie. Z jakich mediów społecznościowych, aplikacji do przesyłania wiadomości i gier korzystają? Kogo obserwują online?
Pomóż swojemu dziecku rozpoznać mowę nienawiści w internecie i uświadom je, co zrobić, jeśli ją dostrzeże lub jej doświadczy. Oto kilka pytań, które możecie omówić:
- Czy kiedykolwiek spotkałeś/aś się z mową nienawiści w internecie? Jak się wtedy czułeś/aś?
- Co byś zrobił/a, gdybyś dostrzegł/a mowę nienawiści w internecie?
- Jak myślisz, jak czują się ludzie, którzy są celem mowy nienawiści w internecie?
- Jak myślisz, jak czują się ludzie, którzy są nadawcą treści nienawistnych?
- Czy wiesz, jak zgłosić/ wyciszyć/ zablokować daną osobę na platformach, z których korzystasz?
3.Jak możemy promować szacunek w sieci?
Dzieci mogą nie rozróżniać, co jest prawdą, a co fałszem w interencie. Fałszywe informacje mogą skrzywdzić dziecko, a także mogą się łatwo rozprzestrzenić wśród jego rówieśników.
Wyjaśnij, że niektóre informacje w internecie nie są prawdziwe i mogą być wykorzystywane do celowego wyrządzania krzywdy innym osobom, dzielenia społeczeństwa, podważania zaufania, a nawet podżegania do przemocy.
Przypomnij dziecku, że po drugiej stronie ekranu znajduje się zawsze inna osoba i nie należy rozpowszechniać nienawistnych lub fałszywych informacji. To, co może wydawać się nieszkodliwe dla jednej osoby, może być bardzo dotkliwe i bolesne dla innej.
4. Rozmawiaj otwarcie i często ze swoim dzieckiem
Im więcej rozmawiasz ze swoim dzieckiem na tematy takie jak mowa nienawiści, rasizm i ksenofobia, tym bardziej komfortowo zwróci się do ciebie, jeśli jej doświadczy. Znajdź okazje do rozmowy na takie tematy w codziennych sytuacjach. Na przykład, jeśli w telewizji pojawi się coś istotnego, możesz zapytać dziecko, co wie na ten temat i co o tym myśli. Wysłuchaj go bez przerywania i zachęć do zadawania pytań. Jeśli dziecko nie jest zaznajomione z historią danego tematu, wykorzystaj to jako okazję do wspólnego przeanalizowania go przy użyciu wiarygodnych źródeł.
Czasami dzieci (i dorośli) używają nienawistnego języka, myśląc, że jest zabawny lub nie rozumiejąc jego znaczenia. Jeśli zdarzy się to Twojemu dziecku, wykorzystaj to jako okazję do wyjaśnienia, dlaczego jego słowa są nieodpowiednie i mogą być krzywdzące. Zapytaj dziecko, do kogo zwróciłoby się, gdyby doświadczyło mowy nienawiści. Ważne jest, aby miało wokół siebie zaufane osoby dorosłe, z którymi może porozmawiać w razie potrzeby.
5. Przeciwstawiaj się mowie nienawiści
Pamiętaj, że jesteś przykładem, który twoje dziecko naśladuje i pamiętaj o własnych słowach i działaniach, również w internecie. Korzystaj z każdej nadarzającej się okazji, aby walczyć z mową nienawiści i bronić prawa każdej osoby do bycia traktowaną z godnością i szacunkiem. Wyjaśnij swojemu dziecku, że jeśli jesteśmy świadkami mowy nienawiści, możemy okazać wsparcie osobie lub osobom będącym jej celem i znaleźć sposoby na przeciwdziałanie mowie nienawiści. Naucz dziecko, jak w bezpieczny sposób reagować, jeśli usłyszy/dostrzeże taki język. Na przykład: „Nie używamy takich słów. To krzywdzące i nieodpowiednie".
Dowiedz się, czy szkoła twojego dziecka ma politykę przeciwko mowie nienawiści/dyskryminacji. Dedykowane lekcje mogą być również świetnym sposobem na uczenie dzieci o mowie nienawiści i innych przejawach nietolerancji.
6. Doceniaj różnorodność
Wyjaśnij swojemu dziecku, że nie wszyscy jesteśmy tacy sami i jest to dobre. Świat byłby bardzo nudnym miejscem, gdyby wszyscy byli tacy sami. Zachęcanie do otwartości i ciekawości może pomóc dziecku dostrzec różnice i docenić je. Sprzyja to rozmowom, zrozumieniu i empatii wobec ludzi, którzy różnią się od nich.
Co powinienem zrobić, jeśli moje dziecko doświadcza mowy nienawiści?
Wszystkie dzieci mają prawo do ochrony przed wszelkimi formami przemocy fizycznej lub psychicznej. Wszelkie przypadki mowy nienawiści należy traktować bardzo poważnie. W zależności od sytuacji konieczne może być zgłoszenie takiego incydentu do szkoły dziecka, na platformie społecznościowej, na której miało to miejsce lub bezpośrednio na policję.
Wysłuchaj i uspokój
Jeśli Twoje dziecko doświadczyło mowy nienawiści, pierwszym krokiem jest danie mu czasu na wyjaśnienie, co się stało. Wysłuchaj go uważnie i powiedz, że cieszysz się, że się do ciebie zwróciło. Skoncentruj się na tym, aby czuło się wysłuchane i wspierane. Jest bardziej prawdopodobne, że dziecko otworzy się przed tobą, jeśli spokojnie podejdziesz do tego, co usłyszysz. Wyjaśnij, że mowa nienawiści jest zła i że dziecko powinno czuć się dumne ze swojej tożsamości.
Mowa nienawiści w szkole dziecka
Jeśli mowa nienawiści pochodzi od ucznia w szkole twojego dziecka, w miarę możliwości zgromadź na to dowody i zgłoś taki incydent w placówce. Omów z władzami szkoły, w jaki sposób będą chronić prawo dziecka do bezpieczeństwa, a także jakie konsekwencje poniesie nadawca mowy nienawiści. Reakcja powinna być zawsze natychmiastowa, pozbawiona przemocy i skoncentrowana na poprawie zachowania, a nie upokorzeniu lub karze. Jeśli w szkole twojego dziecka jest dostępny psycholog, możesz porozmawiać z nim o doświadczeniu twojego dziecka, aby ustalić, jak najlepiej je wspierać.
Mowa nienawiści ze strony osoby spoza szkoły
Jeśli mowa nienawiści pochodzi od osoby spoza szkoły twojego dziecka, zgromadź wszelkie możliwe dowody i rozważ zgłoszenie tego na policję – zwłaszcza jeśli masz jakiekolwiek obawy o bezpieczeństwo swojego dziecka.
Mowa nienawiści w internecie
Zapisz dowody i zgłoś incydent na platformie mediów społecznościowych. Sprawdź, jakie narzędzia są dostępne na poszczególnych platformach, aby zablokować lub ograniczyć nadawcę przekazu.
