Szczepionki są jednym z największych osiągnięć w dziedzinie medycyny. Za ich pomocą możemy chronić dzieci m.in. przed cholerą, malarią i polio. Dzięki szczepieniom najmłodsi mogą dorastać w zdrowiu i prawidłowo się rozwijać. Mimo to po raz pierwszy od 30 lat jesteśmy świadkami największego trwałego spadku wyszczepialności wśród dzieci.
Konflikty zbrojne, przesiedlenia, skutki epidemii COVID-19 i dezinformacja odcinają dzieci od rutynowych szczepień, które ratują życie. Każdego roku około 25 mln dzieci nie otrzymuje odpowiednich szczepionek, co naraża je na ryzyko wystąpienia chorób, którym można zapobiec, takich jak np. odra i krztusiec. Najbardziej ubogie i zmarginalizowane społeczności - często najbardziej potrzebujące właściwej opieki medycznej - nadal mają najmniejsze szanse na ich otrzymanie.
Minęło 50 lat od rozpoczęcia przez WHO Programu Szczepień Podstawowych, który w tym czasie ocalił 154 mln osób i zmniejszył o 40% liczbę zgonów wśród niemowląt.
UNICEF nieustannie pracuje nad tym, aby dzieci na całym świecie - bez względu na to, kim są i gdzie się znajdują - miały dostęp do szczepionek, których potrzebują, aby przeżyć i prawidłowo się rozwijać. Mimo to globalna wyszczepialność spada. Znaczący wpływ na ten stan rzeczy ma dezinformacja oraz postępujące zmiany klimatu, powodujące susze i powodzie, które w połączeniu z niewydajnymi systemami opieki zdrowotnej i złą kondycją infrastruktury sanitarnej prowadzą do pojawiania się nowych ognisk epidemii.
Globalne znaczenie szczepień
UNICEF jako największy dostawca rutynowych szczepionek każdego roku dociera z nimi do prawie połowy dzieci na świecie. Przy zmieniającym się nastawieniu społecznym jest to jednak coraz trudniejsze. Liczba szczepień nie powróciła w pełni do stanu sprzed pandemii, a w ujęciu globalnym zaufanie do nich zdecydowanie spadło, do czego w dużej mierze przyczynia się szerząca się dezinformacja.
Ponad 85% dostępnych online informacji na temat szczepionek jest niedokładnych, niepełnych lub wprost wprowadza w błąd.
Do regresu w postępach poczynionych w zakresie wyszczepialności dzieci w dużej mierze przyczyniła się pandemia (która zakłóciła prawidłowe funkcjonowanie usług zdrowotnych), a także spowolnienie gospodarcze i zmiany klimatu. Konsekwencje są łatwo przewidywalne: powrót epidemii prawie zlikwidowanych chorób, utrata odporności populacyjnej czy nagłe wzrosty liczby przypadków wcześniej skutecznie kontrolowanych zachorowań.
Szczepienia przeciwko 10 kluczowym chorobom w 98 krajach mogą w ciągu dekady uratować 32 mln osób, z których większość stanowią dzieci.
UNICEF współpracuje z rządami, przedsiębiorstwami, organizacjami pozarządowymi i innymi agencjami w ramach systemu Narodów Zjednoczonych, aby angażować społeczności, pozyskiwać i dystrybuować szczepionki, zapewniać bezpieczeństwo i skuteczność dostaw oraz ułatwiać przystępny cenowo dostęp dla wszystkich potrzebujących. Inwestujemy również w systemy opieki zdrowotnej, aby poprawić efektywność łańcuchów dostaw, systemy danych i nadzór nad rozwojem chorób – pomagając większej liczbie dzieci uzyskać ochronę, której potrzebują.
Dzieciom nadal zagrażają choroby, którym możemy położyć kres. Na całym świecie 25 mln dzieci rocznie nie jest szczepionych na choroby, które bezpośrednio zagrażają ich życiu i zdrowiu.
Docieramy ze szczepionkami wszędzie tam, gdzie są one potrzebne.
Cholera
Cholera jest ostrą infekcją jelitową, która rozprzestrzenia się poprzez zanieczyszczoną żywność i wodę. Wzrost zachorowań jest powodowany utrzymującymi się brakami w dostępie do bezpiecznych źródeł wody i zaplecza sanitarnego, do czego przyczyniają się m.in. zmiany klimatu, konflikty zbrojne, brak bezpieczeństwa ekonomicznego i przesiedlenia. Objawy choroby dodatkowo potęguje niedożywienie.
Obecnie Afryka Wschodnia i Południowa stoi w obliczu jednej z najpoważniejszych od dziesięcioleci epidemii cholery.
Od 2021 r. liczba zachorowań na cholerę na całym świecie rośnie, przy wysokim wskaźniku śmiertelności, pomimo dostępności prostego, skutecznego i niedrogiego leczenia. Duża liczba ognisk choroby doprowadziła do zwiększenia zapotrzebowania na szczepionki w krajach dotkniętych epidemią, czyli Demokratycznej Republice Konga, Etiopii, Haiti, Somalii, Sudanie, Syrii, Zambii i Zimbabwe. Podczas gdy globalna podaż doustnych szczepionek przeciwko cholerze wzrosła osiemnastokrotnie w latach 2013-2023, duży i trwały wzrost popytu nadwyrężył globalne zapasy szczepionek. Sytuację może w pewnym zakresie poprawić otrzymanie wstępnej kwalifikacji WHO przez nową doustną szczepionkę przeciwko cholerze, która będzie mogła być udostępniona najbardziej zagrożonym krajom na całym świecie.
Cholera jest niezwykle śmiercionośna dla dzieci, ponieważ może doprowadzić do śmierci w ciągu 24 godzin od zarażenia.
W 2022 do WHO zgłoszono 473 tys. przypadków choroby - to ponad dwukrotnie więcej niż w 2021 r. Od początku 2023 r. w 14 krajach Afryki Wschodniej i Południowej dotkniętych cholerą odnotowano ponad 230 tys. przypadków cholery i 4 tys. zgonów. Od lutego 2024 r. 11 krajów zgłasza aktywne ogniska epidemii, a sześć krajów jest obecnie klasyfikowanych przez WHO jako zmagające się z poważnym kryzysem epidemicznym.
UNICEF nieustannie wspiera rządy krajów w walce z cholerą. Skuteczne reagowanie na epidemię w Afryce Wschodniej i Południowej wymaga pilnej modernizacji infrastruktury wodnej i sanitarnej, podnoszenia świadomości oraz zaangażowania wśród zagrożonych i dotkniętych epidemią społeczności. Ponadto niezbędne jest wzmacnianie nadzoru i lepszego zarządzania w przypadku zakażeń, a także zwiększenia wydolności systemów opieki medycznej.
Cholera - zapomniana choroba, czy śmiertelne zagrożenie.
Dziecko przyjmuje doustną szczepionkę przeciwko cholerze w kompleksie George w dystrykcie Lusaka, w którym odnotowuje się najwięcej przypadków cholery w Zambii.
Malaria
Malaria jest chorobą, której dzięki nowej szczepionce można zapobiegać i którą można leczyć. Jest wywoływana przez pasożyta pierwotniaka należącego do rodzaju Plasmodium i jest przenoszona z jednej osoby na drugą przez komary z rodzaju Anopheles.
Rozwój produkcji szczepionek przeciwko malarii i wyjście z prowadzonej w kilku regionach fazy pilotażowej przyczynia się do wzrostu skuteczności walki z tą chorobą. Kolejne kraje decydują się na wprowadzenie rutynowych szczepień przeciwko niej. Najbardziej obciążona tą chorobą jest Afryka, gdzie w 2021 r. wystąpiło ok. 95% globalnych przypadków zachorowań.
Na całym świecie co minutę z powodu malarii umiera dziecko poniżej 5. r. ż.
Kamerun, gdzie malaria jest najbardziej rozpowszechnioną chorobą endemiczną (ponad 2 mln zgłoszonych przypadków rocznie), rozpoczęto stosowanie szczepionki w ramach rutynowego programu szczepień. Ta procedura przyczyniła się do zmniejszenia liczby hospitalizacji i zgonów o ponad jedną trzecią. Ten proces nie jest jednak łatwy. Aby skutecznie prowadzić dystrybucję czterech dawek szczepionki potrzebne są kompleksowe przygotowania, polegające m.in. na szkoleniu pracowników służby zdrowia, inwestowaniu w infrastrukturę i możliwości techniczne związane z przechowywaniem oraz wymaga starannego planowania.
Rocznie z powodu malarii umiera 619 tys. osób, z czego większość to dzieci poniżej 5. r. ż.
Zatwierdzona przez WHO szczepionka jest obecnie wprowadzana w kolejnych 9 krajach - Beninie, Burkina Faso, Burundi, Kamerunie, Demokratycznej Republice Konga, Liberii, Nigrze, Sierra Leone i Ugandzie. We współpracy z rządami tych krajów zapewniane są bezpłatne szczepionki dla dzieci w pierwszych dwóch latach życia, aby zapewnić im życie, zdrowie i równe szanse w rozwoju.
W Kamerunie rozpoczęto rutynowe szczepienia przeciwko malarii.
Pracownik służby zdrowia przeprowadza test na malarię w Chipili Community Center, dystrykt Lilongwe, Malawi.
Polio
Polio to choroba zakaźna wywoływana przez poliowirusy. Mimo, że polio to obok odry jedna z chorób, którą udało się prawie całkowicie wyeliminować, nadal zagraża ona najmłodszym, a w szczególności tym poniżej 5. roku życia. Zarażenie się poliowirusem może prowadzić do paraliżu, a nawet śmierci. Choć nie ma na nią lekarstwa, w ciągu ostatnich 30 lat szczepienia zmniejszyły liczbę przypadków tej choroby o 99,9% i wyeliminowały polio niemal na całym świecie. Życie dzieci wolne od wirusa jest osiągalne, ale wraz z wyzwaniami po pandemii tysiące dzieci wciąż nie zostało przeciwko niemu zaszczepionych. W latach 2021-2023 wirus polio w Pakistanie i Afganistanie (dwa ostatnie kraje, gdzie występuje on endemiczne) oraz ogniska polio w ponad 40 krajach, w większości w Afryce i Azji, doprowadziły do paraliżu prawie 2 tys. dzieci.
Dzięki UNICEF co roku przeciwko polio szczepi się ponad 400 mln dzieci.
Polio może stać się drugą chorobą w historii ludzkości, która zostanie całkowicie wyeliminowana (pierwszą była ospa prawdziwa). Znajdujemy się w końcowej fazie walki z tą chorobą, jednak ze względu na trwające konflikty zbrojne i kataklizmy ten moment jest najtrudniejszy. Globlany spadek wyszczepialności spowodował wzrost liczby ognisk polio. Musimy zrobić wszystko, by dotrzeć do niezaszczepionych przeciw tej chorobie dzieci. UNICEF współpracuje z rządami, partnerami i sprawdzonymi producentami dostarczając rocznie 1 mld dawek szczepionek przeciwko polio. Te działania obejmują także zarządzanie łańcuchem dostaw, dzięki czemu dany kraj otrzymuje odpowiednie ilości bezpiecznych szczepionek.
Konflikty i kryzysy zakłócają postępy w walce z polio.
Młoda dziewczynka z Jemenu z dumą pokazuje swój pomalowany palec oznaczający, że została zaszczepiona przeciwko polio.
