Testament notarialny to forma ostatniej woli, którą sporządza się u notariusza. Testament notarialny należy sporządzić, jeżeli chcemy zapisać konkretne składniki majątku konkretnym osobom albo organizacjom, np. mieszkanie córce, działkę synowi, X zł wnukowi i X zł organizacji typu UNICEF. Testament z podziałem procentowym, np. 50% majątku żonie, po 20% majątku dwójce dzieci i 10% organizacji charytatywnej, może być spisany ręcznie albo u notariusza. Z tytułu dokonania czynności konieczne jest uiszczenie odpowiedniej opłaty. Testament notarialny posiada taką samą moc prawną jak testament własnoręczny. Zwolennicy tej formy wskazują jednak, że pomaga ona uniknąć błędów formalnych oraz chroni dokument przed zagubieniem.
Czym jest testament notarialny?
Testament notarialny to dokument urzędowy, który testator sporządza w kancelarii notarialnej. W przypadku tej formy rozrządzenia testament może być bezpłatnie zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów. Ta ogólnopolska baza sprawia, że po śmierci spadkodawcy osoba, która dysponuje jego aktem zgonu, może u dowolnego notariusza dowiedzieć się, czy zmarły sporządził za życia testament.
Testament notarialny – co mówi prawo?
Kodeks cywilny wskazuje, że obok innych form testamentu możliwe jest również sporządzenie rozrządzenia w formie aktu notarialnego. Formalności, których należy dopełnić w tym przypadku, wymienia z kolei ustawa Prawo o notariacie. Zgodnie z jej brzmieniem konieczne jest m.in. wylegitymowanie testatora i upewnienie się, że posiada on zdolność do czynności prawnych (np. że jest pełnoletni i że nie jest ubezwłasnowolniony), a także podpisanie testamentu w obecności notariusza. Urzędnik musi również przed zakończeniem procedury przeczytać spadkodawcy treść testamentu i upewnić się, że jest ona dla niego zrozumiała.
Kto może sporządzić testament notarialny?
Testament notarialny może być sporządzony jedynie przez notariusza. Zawód taki może wykonywać jedynie osoba, która ukończyła aplikację notarialną i zdała egzamin zawodowy. Notariusz prowadzi działalność w kancelarii notarialnej. Samo sporządzenie testamentu może mieć jednak również miejsce podczas czynności wyjazdowych. Testator musi z kolei spełniać takie wymogi jak w przypadku innych form testamentu. Mowa tu między innymi o posiadaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.
Korzyści ze sporządzenia testamentu notarialnego
Testament notarialny posiada wiele zalet. Główną jest brak konieczności samodzielnego ustalania, jak powinna wyglądać ostatnia wola. Notariusz doradzi również, jak najkorzystniej rozporządzić majątkiem zgodnie ze swoim przekonaniem wykorzystując możliwości, które dają przepisy prawa. Testament notarialny trudniej jest podważyć, choć również w tym przypadku jest to możliwe. Notariusz bada jednak nie tylko zgodność z prawem rozrządzenia, ale również upewnia się, że spadkodawca rozumie swoje działania (np. nie cierpi na chorobę psychiczną dającą widoczne objawy).
Testament notarialny a testament własnoręczny
Testament holograficzny (własnoręczny) można sporządzić samodzielnie, nie wychodząc z domu. Z tytułu spisania takiego testamentu nie ponosi się żadnych kosztów. W tym przypadku łatwiej jest jednak o błędy. Dla zapewnienia ważności testamentu po śmierci niektóre osoby decydują się na sporządzenie testamentu notarialnego. W tym przypadku specjalista weryfikuje treść rozrządzenia, jednak trzeba z tego tytułu uiścić opłatę notarialną.
Zapis windykacyjny w testamencie notarialnym
Dodatkową zaletą sporządzenia testamentu notarialnego jest również możliwość umieszczenia w nim zapisu windykacyjnego. Taki zapis sprawia, że dopuszczalne jest zapisanie konkretnego przedmiotu określonej osobie (np. samochodu córce, co byłoby niemożliwe w drodze powołania do spadku, ponieważ w tym przypadku możliwe jest jedynie przekazanie udziału w całości spadku, np. połowy spadku na rzecz syna). Co więcej, własność rzeczy przechodzi na zapisobiercę z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy. Jedyne, co trzeba zrobić, to uzyskać akt poświadczenia dziedziczenia albo postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. W przypadku zapisobiercy windykacyjnego nie jest konieczne dokonywanie działu spadku.
Ważność i podważenie testamentu notarialnego
O sporządzeniu testamentu pisemnego może za życia testatora nie wiedzieć nikt. Tym samym wątpliwości może budzić, czy w momencie sporządzania ostatniej woli spadkodawca był świadomy swojego postępowania. Stwierdzenie braku zdolności testowania będzie prowadzić do nieważności testamentu holograficznego. Czy można podważyć testament notarialny? Odpowiedź brzmi tak, jednak w praktyce będzie to bardziej skomplikowane niż w pozostałych przypadkach. Notariusz przed sporządzeniem aktu przeprowadza rozmowę ze spadkodawcą. Celem rozmowy jest ustalenie, czy osoba ta jest w pełni świadoma swojego postępowania. Jeśli weryfikacja przebiegnie negatywnie, notariusz odmówi sporządzenia testamentu. W razie sporu notariusz może zeznawać w postępowaniu sądowym, co może pomóc w rozwianiu wątpliwości co do ważności rozrządzenia.
Notarialny Rejestr Testamentów
W celu zabezpieczenia testamentu przed zagubieniem bądź zniszczeniem warto umieścić go w Notarialnym Rejestrze Testamentów. Dostęp do systemu mają notariusze, którzy dokonują rejestracji. Również w celu uzyskania informacji co do istnienia testamentu należy udać się do kancelarii notarialnej. Przedstawiając akt zgonu testatora, można uzyskać dane na temat istnienia bądź nieistnienia ostatniej woli spadkodawcy. Notariusz przekaże informację, w której kancelarii można otrzymać wypis dokumentu.
Jaki jest koszt sporządzenia testamentu u notariusza?
Sporządzenie testamentu u notariusza wiąże się z kosztami. Ich wysokość zależy od tego, jaka będzie końcowa treść dokumentu. Podstawowa wersja ostatniej woli zawierająca powołanie do spadku osoby bliskiej kosztuje 61,50 zł. Płatne są również odpisy aktu notarialnego. Jeśli spadkodawca chce umieścić w testamencie zapis zwykły, wydziedziczenie czy polecenie, to za każde z tych zapisów będzie zmuszony dopłacić po 184,50 zł. Jeszcze droższy jest zapis windykacyjny, którego umieszczenie w testamencie będzie się wiązało z koniecznością zapłaty 246 zł.
Co dzieje się z testamentem notarialnym po śmierci spadkodawcy?
W przypadku testamentu notarialnego po śmierci testatora nie trzeba szukać kopii dokumentu. Wystarczy udać się do kancelarii notarialnej, w której ostatnia wola została sporządzona. Dane o jej adresie można również uzyskać u dowolnego notariusza, jeżeli testament był zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów. Po otwarciu i odczytaniu testamentu u notariusza, w braku zarzutów zainteresowanych co do treści rozrządzenia, urzędnik sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia, który potwierdzi tytuł do spadku osób, które zostały wymienione w jego treści. Należy jednak pamiętać, że również w przypadku testamentu notarialnego możliwe jest dochodzenie zachowku przez uprawnionych, a także stwierdzenie wady oświadczenia woli, która może skutkować nieważnością testamentu. Jeśli nie chcemy, aby prawny spadkobierca otrzymał zachowek, musimy to wyjaśnić, podać przyczynę, np. uzależnienie, z którego spadkobierca nie chce się leczyć.
Zarówno w testamencie własnoręcznym, jak i notarialnym, istnieje możliwość przekazania majątku na rzecz organizacji, takiej jak na przykład UNICEF.
