UNICEF Polska – pomagamy dzieciom

Tematyka postępowania spadkowego może się wydawać skomplikowana zwłaszcza dla osób, które nie mają doświadczenia prawniczego. Testament wspólny i wzajemny to na pierwszy rzut oka zagadnienia, które są do siebie podobne. W praktyce jednak różnią się od siebie – i to znacznie. Dowiedz się, którą formę wybrać, aby testament był ważny. 

Jakie są zalety sporządzania testamentu?

Sporządzając testament, masz wpływ na to, jak zostanie podzielony twój majątek po śmierci. Dziedziczenie ustawowe odbywa się na ściśle określonych zasadach. Jeśli nie sporządzisz testamentu, to kodeks cywilny określi, kto będzie dziedziczyć. Ten rodzaj ustalenia osób, które będą spadkobiercami pierwszej kolejności do spadku powołuje najbliższych. Wcale nie musi on być zgodny w twoją wolą. Zgodnie z prawem małżonek i dzieci dziedziczą w równych proporcjach, choć małżonek nie może dostać mniej niż 25%. Prawo nie przewiduje w porządku dziedziczenia wnuków ani dalszej rodziny, jeśli żyją bezpośredni spadkobiercy. Tylko w testamencie możesz dodać wnuki, osoby spoza rodziny czy organizacje charytatywne takie jak np. UNICEF. Możesz też wydziedziczyć krewnych, którzy cię zawiedli.

W ten sposób dziedziczenie na podstawie ustawy zostaje wyłączone. W oświadczeniu możesz wskazać bez ograniczeń, komu i co ma przypaść po twojej śmierci, ponieważ kodeks cywilny wprowadza zasadę swobody testowania. Na tej podstawie masz prawo szczegółowo rozporządzić swoim majątkiem zgodnie z własnym uznaniem i testament zawsze będzie nadrzędny wobec dziedziczenia ustawowego. 

Czy można sporządzić testament wspólny? Czy dwie osoby mogą napisać jeden testament?

Testament wspólny, popularnie określany jako testament małżeński, jest dokumentem zawierającym rozporządzenie na wypadek śmierci, który sporządzają wspólnie dwie osoby. W piśmie testatorzy oświadczają swoją wolę razem i oboje podpisują pismo jednej treści. Instytucja testamentu wspólnego jest wykorzystywana w wielu innych krajach, jednak polski ustawodawca zdecydował się na jasne wyłączenie tej możliwości – w artykule 914 k.c. wskazano, że testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. 

Jeśli mimo ustawowego zakazu małżonkowie zdecydowaliby się na sporządzenie testamentu wspólnego, to byłby on nieważny. W praktyce z tego powodu zastosowanie znalazłby ustawowy porządek dziedziczenia. Należy więc pamiętać, że dwie osoby nie mogą spisać jednego testamentu. 

Czy można zapisać dwa testamenty na jednej kartce?

Brak możliwości sporządzenia testamentu wspólnego nie wyklucza spisania dwóch aktów ostatniej woli na jednej kartce. Kluczowe jest jednak, aby ich treść bez problemu dało się wyodrębnić, a także, aby nie zachodziły wątpliwości co do rzeczywistej woli testatora. Oświadczenie powinno być sformułowane w liczbie pojedynczej, a podpis musi złożyć pod nim tylko jedna osoba. Dopiero wtedy pod spodem można spisać drugi testament.

Czym jest testament wzajemny?

Innym zagadnieniem – powszechnie mylonym z testamentem wspólnym – jest testament wzajemny. Taki typ rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci prowadzi do spisania dwóch oddzielnych dokumentów, w których każdy z dwóch spadkodawców powołuje do spadku drugiego. Testament wzajemny jest indywidualnym oświadczeniem, które może być w każdej chwili odwołane bądź zmienione. 

Jak prawidłowo sporządzić testament wzajemny?

Sporządzenie testamentu wzajemnego wymaga zachowania określonych w ustawie wymogów. Nieważny testament to sytuacja bardzo trudna dla spadkobierców testamentowych, którzy byli przekonani, że będą powołani do spadku, a nie należą do grona spadkobierców ustawowych, dlatego należy zrobić wszystko, aby ostatnia wola była w pełni poprawna i wywarła zamierzony skutek. 

Pamiętaj również, że w testamencie wzajemnym małżonków warto zawrzeć podstawienie, czyli określić, co ma się stać z majątkiem po śmierci, jeśli wskazany jako jedyny spadkobierca małżonek nie będzie mógł (np. dlatego, że umrze przed tobą) albo nie będzie chciał dziedziczyć. Podstawienie określa, kto w takiej sytuacji ma stać się spadkobiercą (np. dzieci małżonków albo ktoś spoza rodziny). 

Testament wzajemny własnoręczny

Testament wzajemny może być sporządzony własnoręcznie. W tym przypadku trzeba pamiętać, że musi on zostać spisany w całości pismem ręcznym, opatrzony datą i podpisany. Brak sprostania tym wymogom będzie się wiązał z nieważnością rozrządzenia. Brak daty może jednak nie doprowadzić do upadku testamentu, jeśli nie będzie wywoływał wątpliwości co do zdolności testowania, treści ostatniej woli ani wzajemnego stosunku kilku testamentów. 

Testament wzajemny małżonków – wzór

Sporządzając testament wzajemny własnoręcznie, najlepiej korzystać z prostego wzoru:

Gdynia, dnia 20 stycznia 2022 r.

TESTAMENT

Ja, niżej podpisany Adrian Kowalski, zamieszkały w Gdyni przy ul. Kcyńskiej 3, legitymujący się dowodem osobistym nr…, nr PESEL…, oświadczam, iż do całości spadku powołuję moją żonę Marię Kowalską, nr PESEL…, zamieszkałą w Gdyni przy ul. Kcyńskiej 3.

Adrian Kowalski

Drugi z małżonków może sporządzić testament według poniższego wzoru: 

Gdynia, dnia 20 stycznia 2022 r.

TESTAMENT

Ja, niżej podpisana Maria Kowalska, zamieszkała w Gdyni przy ul. Kcyńskiej 3, legitymująca się dowodem osobistym nr…, nr PESEL…, oświadczam, iż do całości spadku powołuję mojego męża Adriana Kowalskiego, nr PESEL…, zamieszkałego w Gdyni przy ul. Kcyńskiej 3.

Maria Kowalska

Tak sformułowane oświadczenia mogą zostać spisane na jednej kartce (jeden pod drugim). 

Testament wzajemny u notariusza

Dla osób, które nie czują się zbyt pewnie w tematyce testamentowej, polecanym rozwiązaniem jest spisanie testamentu wzajemnego u notariusza. W tym przypadku to urzędnik zadba o to, aby treść ostatniej woli była poprawna. 

Jaką część majątku odziedziczy małżonek w przypadku braku testamentu wzajemnego?

Testament wzajemny małżonków bezdzietnych sprawia, że cały majątek pozostaje w małżeństwie. Spadek po małżonku, który odejdzie wcześniej, przypadnie drugiemu małżonkowi. Rodzeństwo i dzieci rodzeństwa nie mają bowiem prawa do zachowku, a sytuacje, w których rodzice żyją dłużej niż dzieci, są rzadkością. 

Dla porównania, w przypadku dziedziczenia ustawowego oprócz jednego z małżonków, dziedziczyć będą również rodzice testatora. Jeśli ci nie dożyją chwili śmierci spadkodawcy, to w ich miejsce wejdą jego bracia i siostry. W praktyce brak spisania testamentu może więc doprowadzić do sytuacji, w której wspólne mieszkanie małżonków stanie się nagle przedmiotem współwłasności kilku krewnych. 

Testament pozwala rozporządzić swoim majątkiem w pełni zgodnie ze swoją wolą. Spadek możesz również zapisać na rzecz organizacji pomocowej, np. takiej jak UNICEF.