UNICEF Polska – pomagamy dzieciom

Od działalności naukowej i walki o niepodległość, po aktywność w Lidze Narodów czy zaangażowanie w powojenne wsparcie dla setek tysięcy ocalałych oraz walkę z głodem i chorobami – Ludwik Rajchman przez całe życie niezachwianie wierzył w niezbędność pomocy humanitarnej i był przekonany, że skuteczne zadbanie o odpowiednie warunki życiowe ma zasadniczy wpływ na zdrowie każdego człowieka. To dzięki niemu kończąca działalność UNRRA została przekształcona w UNICEF – który na rzecz potrzebujących dzieci działa na całym świecie i w Polsce aż do dziś.

Ludwik Rajchman urodził się w Warszawie w 1881 r., w rodzinie o bogatych tradycjach literacko-artystycznych, społecznikowskich i akademickich. Wśród jego krewnych był również immunolog i mikrobiolog Ludwik Hirszfeld, z którym po pierwszej wojnie światowej tworzył i prowadził Państwowy Zakład Higieny. Zanim to się stało, na przełomie wieków podjął studia medyczne w Krakowie, a w 1909 r. został wykładowcą na Uniwersytecie Jagiellońskim. W kolejnych latach, pokonując 160 naukowców zdobył prestiżowe stanowisko kierownika laboratorium w Królewskim Instytucie Zdrowia Publicznego w Londynie (Royal Institute of Public Health), co zmusiło go do błyskawicznej nauki języka angielskiego, którego wcześniej nie znał.

Gdy wrócił do Polski po odzyskaniu przez nią niepodległości, uderzył go tragizm sytuacji sanitarnej i skala zagrożeń epidemiologicznych. W trosce o zdrowie rodaków w 1919 r. zorganizował Państwowy Centralny Zakład Epidemiologiczny w Warszawie, który kilka lat później przemianowano na działający do dziś Państwowy Zakład Higieny. 

Działalność Ludwika Rajchmana przyczyniła się do przekazania przez nowe polskie władze aż 1,5% budżetu państwa na walkę z szerzącym się wtedy tyfusem.

To dzięki zabiegom Rajchmana i Ignacego Paderewskiego Sekretarz Generalny Ligi Narodów zorganizował międzynarodową zbiórkę funduszy dla walczącej z tyfusem i głodem Polski. Gdy Rajchmana mianowano dyrektorem nowej Sekcji Higieny w Lidze Narodów, miał okazję, aby przekonać międzynarodowe środowiska medyczne do koncepcji, która przyświecała wszystkim jego działaniom – że na zdrowie człowieka wpływają warunki, w jakich żyje.

Powołana do życia po II Wojnie Światowej Organizacja Narodów Zjednoczonych nie tylko miała zapewniać międzynarodowe bezpieczeństwo oraz współpracę między narodami, ale także walczyć z głodem, chorobami i poprawiać warunki bytowe znękanych wojną ludzi. Rajchman został przedstawicielem Polski w zajmującej się tymi kwestiami UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration), czyli Administracji Narodów Zjednoczonych ds. Pomocy i Odbudowy. Polska stała się największym, obok Chin, beneficjentem płynącej z UNRRA pomocy.

W 1946 r. to Rajchman zaproponował, aby dotychczasowe działania UNRRA w zakresie wspierania opieki medycznej i pomocy żywnościowej dla dzieci były kontynuowane pod auspicjami Narodów Zjednoczonych. 11 grudnia Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło rezolucję powołującą Międzynarodowy Fundusz Narodów Zjednoczonych Doraźnej Pomocy Dzieciom (United Nations International Children’s Emergency Fund), późniejszy UNICEF. Rajchman kierował nim od 1946 do 1950 r. i był jedynym szefem Funduszu sprawującym swoją funkcję dłużej niż dwa lata.

Ludwik Rajchman wychodził z założenia, że pomocy potrzebują wszystkie dzieci, po wszystkich stronach konfliktu. 

W latach powojennych w 22 krajach na całym świecie wykonano więc kilkadziesiąt milionów badań lekarskich i podano kilkanaście milionów szczepionek przeciw gruźlicy. Ta myśl nadal przyświeca działaniom UNICEF, jako największej na świecie organizacji troszczącej się o zdrowie i dobrostan dzieci i młodzieży, która choć miała działać tylko tymczasowo, jest dziś obecna w ponad 190 krajach i terytoriach na świecie.

UNICEF dociera w nawet najbardziej niebezpieczne rejony, troszcząc się o szczęśliwe i bezpieczne dzieciństwo, bez względu na kraj pochodzenia, kolor skóry czy religię.

Ludwik Rajchman zmarł w 1965 r. we Francji. Do końca życia wspierał rozwój medycyny i pracował na rzecz poprawy warunków życiowych najmłodszych, a zapoczątkowana przez niego idea znalazła także odzwierciedlenie w Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne NZ w 1989 r. 

Myśl Rajchmana od lat przekłada się na ogromną skalę działań UNICEF na świecie – organizacja prowadzi ratujące życie szczepienia, szkoli pracowników medycznych, buduje szkoły, a w sytuacjach klęski humanitarnej udziela natychmiastowej pomocy. Jest wszędzie tam, gdzie jest potrzebna.

W Polsce UNICEF funkcjonuje od 1962 r. – powstał wtedy pierwszy w Europie wschodniej Komitet Narodowy. Przez blisko 40 lat niósł pomoc polskim dzieciom, dostarczał lekarstwa i odżywki dla dzieci, wyposażał ośrodki zdrowia, dbając o poprawę warunków życia najmłodszych. 

Gdy w 2002 r. Polska została zakwalifikowana przez ONZ do grona krajów wysokorozwiniętych, zmienił się zakres działalności Polskiego Komitetu Narodowego UNICEF. Od tej pory aktywności Komitetu związane są z pozyskiwaniem funduszy na pomoc w krajach rozwijających się, a jednocześnie skupiają się na monitowaniu implementacji Konwencji o prawach dziecka oraz podnoszeniu świadomości społeczeństwa polskiego w tym zakresie.

Zarówno w Polsce, jak i na świecie podstawą działań UNICEF są postanowienia Konwencji o prawach dziecka. Obok pozyskiwania funduszy Polski Komitet Narodowy m.in. koordynuje prace organizacji pozarządowych zaangażowanych w przygotowanie Raportu Alternatywnego dla Komitetu Praw Dziecka w Genewie. Koncentruje się na sytuacji dzieci w Polsce, współpracując z partnerami, instytucjami publicznymi i organizacjami pozarządowymi. Publikuje raporty i opracowania, których celem jest pokazanie sytuacji najmłodszych obywateli kraju. W ramach takich projektów jak Klub Szkół UNICEF czy Miasta Przyjazne Dzieciom, zajmuje się najważniejszymi problemami dzieci w Polsce, m.in. tematem zdrowia psychicznego, wykluczeniem transportowym czy kwestiami klimatu i prawem dziecka do czystego powietrza.